Voortgang energietransitie

  • 8 January 2022
  • 11 reacties
  • 123 Bekeken

Reputatie 2
  • Actieve deelnemer
  • 67 reacties

Dat een energietransitie nodig is, dat is geen discussie meer. Er is echt een klimaatprobleem en snelle actie is geboden. Maar die actie moet wel effectief en efficiënt zijn om de klimaatverandering echt te stoppen. Daarbij baart de huidige uitvoering wel grote zorgen. Een goed onderbuikgevoel is dan niet voldoende!
De problemen concentreren zich op de volgende drie punten:

 

  1. Maatregelen moeten minimaal op Europese schaal, want het CO2 probleem speelt op wereldschaal. Lokale oplossingen lijken sympathiek, maar zijn weinig effectief op wereldschaal. Een voorbeeld is het sluiten van lokale kolencentrales. Niet omdat die kolencentrales niet vervuilend zijn, maar omdat we dan stroom gaan invoeren uit nog meer vervuilende centrales. Het is veel beter om het geld voor het sluiten van onze kolencentrales te besteden aan het sluiten van zeer vervuilende centrales in de Oost-Europese landen. En nog beter is een Europees plan waarbij de Oost-Europese kolencentrales eerst sluiten en daarna pas onze lokale kolencentrales. Dat kan uiteraard alleen als wij bereid zijn om die landen te helpen. Moeilijk, maar zo een Europese aanpak levert verreweg het meeste op.
  2. Draagvlak is essentieel en wordt steeds belangrijker. Bij grote veranderingen heb je altijd drie groepen, de voorop-lopers (bv 20%), de achterblijvers (bv 20%) en de grote middengroep. De voorop-lopers hoef je niet te overtuigen en de achterblijvers benaderen is redelijk zinloos.  De voorlopers zeggen:  "De aarde gaat kapot en de tijd van praten is voorbij". De achterblijvers ontkennen vaak het probleem.  De grote middengroep zegt: "Wat gaat er gebeuren? - Wat gaat het kosten? - Kan ik het nog wel betalen?".  Het is dan uiterst belangrijk om je energie te richten op de grote middengroep en je niet teveel te laten beïnvloeden door de soms luide discussie van de voorop-lopers en de achterblijvers.
    Het is dan bijvoorbeeld zeer onverstandig om maatregelen te nemen die relatief weinig opbrengen, maar wel veel draagvlak kosten. Een argument van voorop-lopers is “alle beetjes helpen”, maar dat is geen goed argument voor een middengroep. En ander voorbeeld is een monsterlijke inspanning om oude bouw op het hoogste niveau te isoleren omdat dit sterk demotiverend is voor de middengroep. Dan kunnen we beter kijken naar alternatieve oplossingen.
  3. Alle huidige oplossingen zijn min of meer in een ontwikkelingsstadium waar we nog steeds leren. Het is dan erg belangrijk om voorlopig meerdere opties open te houden en die niet te vroeg af te voeren! Veelgenoemde alternatieven als warmtepomp, aardwarmte en waterstof zijn allemaal nog in een ontwikkelingsfase. Als bijvoorbeeld blijkt dat aardwarmte heel veel problemen geeft (geologie) dat moeten we meerdere alternatieven beschikbaar hebben. Ook zal het een grote inspanning vergen om voldoende waterstof te produceren, maar levert wel zeer veel op! Daarom is het is belangrijk dat we blijven investeren in alle alternatieven.

 

Dan komen we bij voorbeelden van oplossingen in een ontwikkelingsstadium:

  • Zon en wind. Deze technieken worden ook bewezen technieken genoemd, maar die technieken zijn nog volop in ontwikkeling. De fout die men maakt is een windmolen of zonnepanelen als een aparte zaak te beschouwen. Maar bij de energieproductie spelen drie zeer afhankelijke zaken: a) de windmolen/zonnepanelen, b) de leverzekerheid en c) het elektriciteit transport netwerk. Daarbij zijn b) en c) nog lang niet opgelost.
    De continuïteit van de levering (lever zekerheid) van energie is een belangrijk aandachtspunt vanwege de aard van windenergie en zonnepanelen. Daarbij moet ook het elektriciteit netwerk op de schop. Het huidige netwerk is ingericht voor een aantal centrale elektriciteit centrales. Wat we nodig hebben is een netwerk dat decentrale elektriciteit opwekking aankan (zonnepanelen, windmolens) met sterk wisselende opbrengst.
    De lever zekerheid kun je bereiken met bestaande oplossingen zoals gascentrales en groene kernenergie, maar anderzijds kun je ook opslagtechnieken gebruiken als waterstof en het verbranden van ijzerpoeder.
  • Van het gas af werkt prima voor relatief nieuwe woningen, maar kost een monsterlijke inspanning bij oude bouw en levert dan relatief weinig op. Ook geldt aardgas als relatief milieu vriendelijk, zeker in een overgangsperiode. Wat dan wel? Om te beginnen zoveel mogelijk isoleren “naar redelijkheid” en voor moeilijke woningen tevens overgaan op waterstof. Waterstof past in het bestaande leidingnet, is veilig en ketels zijn makkelijk aan te passen! De huidige generatie warmtepompen zijn dan beschikbaar voor nieuwere  huizen die goed en in hoge mate te isoleren zijn.
  • Waterstof uit aardgas is een overgang naar waterstof uit groene stroom. Aardgas wordt soms grijs genoemd, maar dat is niet helemaal terecht. De overgang, dus tijdelijk grijze waterstof,  is hard nodig om nu al snel waterstof in te kunnen zetten en de bijbehorende infrastructuur te kunnen ontwikkelen. Ook zal het een grote inspanning vergen om voldoende waterstof te produceren, maar levert wel zeer veel op! Ontwikkel waterstof technologie in Europees verband en pas dat ook Europees toe. Wees zuinig op het huidige aardgasnet, want dat is ons toekomstige waterstof net.
  • Hoe past kernenergie? Het is volkomen terecht dat de huidige kerncentrales dichtgaan. Ze zijn niet inherent stabiel en daarmee onveilig. Met name moeten ze gekoeld worden en als die koeling wegvalt dan worden ze instabiel met soms grote gevolgen.
    Maar wat dan wel? De nieuwe generatie 4, bijvoorbeeld kleine Thorium centrales, zijn een prima en inherent veilige optie.
    • Gesmolten zout met Thorium centrales zijn inherent zeer veilig. Als er iets gebeurt met de koeling etc. dan stopt de reactie gewoon. Ook hebben zij geen kritische zaken als een speciaal reactorvat nodig. En er is brandstof genoeg voor eeuwen.
    • Het afvalprobleem is vrijwel opgelost. Deze centrales hebben veel minder afval dat ook minder lang, bijvoorbeeld 300 jaar, bewaard hoeft te worden. Ook kunnen deze centrales het huidige en hun eigen afval onschadelijk maken!
    • Je kunt met deze centrales veel minder goed kernwapens maken. Dat is een groot voordeel en de reden dat kernmachten ze links hebben laten liggen.
    • De huidige ontwikkeling is het opzetten van kleine veilige flexibele centrales (Small Modular Reactors SMR). Klein betekent dat ze in een container passen en overal neergezet kunnen worden.  Ook kunnen ze in serie fabrieksmatig geproduceerd worden, wat ze redelijk betaalbaar maakt.
    • Een prima uitgangspunt is de driehoek “Wind – Zon – Kleine veilige Thorium centrales” als een eenheid te beschouwen. Daarmee heb je meteen b) de leverzekerheid en c) het elektriciteit transport opgelost. Ook heb je dan veel minder windmolens nodig (1/3) wat zeer goed is voor het draagvlak
    • Dit is allemaal heel positief, maar de technologie is pas over 10 jaar beschikbaar. Maar de Covid-19 epidemie heeft laten zien dat iets heel snel kan als het een echte prioriteit gegeven wordt. Dus  het is belangrijk dat we hier heel snel en heel veel in investeren zodat ze echt beschikbaar komen. En in Europees verband dus.
    •  
  • Elektrisch rijden is redelijk milieuvriendelijk, maar loopt tegen grenzen aan. Namelijk met de wereldvoorraad Lithium kun je maar 20% à 30% van de auto's wereldwijd van accu’s voorzien. Dan is elektrisch rijden met waterstof brandstofcellen een veel betere oplossing voor auto’s, omdat de accu’s dan veel kleiner kunnen zijn. Ook is met waterstof het probleem met de actieradius dan grotendeels opgelost. Wat we nodig hebben is een maximale inspanning naar een waterstof gedreven mobiliteit, zoveel mogelijk in Europees verband. Dat is schoon met minder vervuilende accu’s en zelfde actieradius als huidige auto’s.  
    Waarschijnlijk worden de opkomende solid state accu's hier een extra alternatief.
  • De huidige warmtepompen zijn nog volop in ontwikkeling. Er worden al warmtepompen getest met een temperatuur van 60 a à 70 graden. Die zijn veelbelovend voor oudere huizen. De huidige generatie warmtepompen van rond de 40 graden zijn vooral geschikt voor maximaal geïsoleerde vaak nieuwe huizen.

Hoe nu verder? De meningen zijn verdeeld en vaak verschillend, dus wat is verstandig?

Een verstandige aanpak is het opzetten van een onafhankelijk ”OMT”  die alle feiten en andere zaken op een rijtje zet.  Misschien beter om dit EMT (Energietransitie Management Team) te noemen waarin wetenschappers en deskundigen van verschillende disciplines de centrale en decentrale overheden adviseren hoe om te gaan met de energietransitie.
Als je dat niet doet, dan krijg je partij politieke ideologieën van alle stromingen, dat is niet goed voor de geloofwaardigheid en lost niets op. Als we het oneens zijn over een punt, geef dan de discussie een eerlijke kans met zo een onafhankelijke ”EMT”.

 

Wat nog niet aan bod is gekomen zijn de investeringen om de  gevolgen van de klimaat veranderingen op te vangen, zoals zeespiegelstijgingen en extreem weer.  Immers als we in 2050 de energietransitie gedaan hebben, dan houden we nog vele jaren een verstoord klimaat. De reden daarvoor is de opwarming van de oceanen die tientallen jaren nodig zal hebben om weer af te koelen. Een energietransitie zorgt dat het niet erger wordt, maar het is niet genoeg.


11 reacties

Reputatie 7
Badge +2

Tja, op bovenstaande lange verhaal is nog best het 1 en ander aan te merken.

Bijvoorbeeld het idee dat waterstof een rol kan spelen.
Ook een waterstof brandstof cel bevat een edel metaal dat beperkte beschikbaar is.
Daarnaast zijn er voor de hernieuwbare opwek van waterstof enorme overschotten nodig.
We lopen al ver achter om wat we nu gebruiken te kunnen produceren, laat staan om grote overschotten te hebben.

Daarom is leveringszekerheid ook nog lang geen issue.
Dat komt pas als we in de buurt komen van zo’n 80% hernieuwbare energie gok ik.

Voor het kernenergie verhaal, zie mijn reactie elders.

Voor van het gas af: zie ook mijn reactie elders. 
Dat kan ook best voor oude huizen als die op bijvoorbeeld een 70C warmtenet worden aangesloten.

Anne.

Reputatie 3

We hebben het over vervangende energie opwekking. Als deze niet commercieel aantrekkelijk is dan is het ‘trekken aan een dood paard”. Dat geldt zowel kleinschalig (op huishoudelijke schaal) als in het groot (productie bedrijven van energie). Er is een beetje sturing mogelijk met belastingen en subsidies om de zaak op gang te helpen.

Je ziet dit goed bij de zonnepanelen. Met de salderingsregeling is er een erg aantrekkelijke voorziening die bijna voor iedereen begrijpelijk is. Deze is dus succesvol. Als er sprake is van (langzame) afschaffing van de salderingsregeling dan wordt dit complex en zullen heel veel mensen de boot afhouden en eerst eens aanzien of het nog wel aantrekkelijk is.

Warmtepompen zijn nauwelijks aantrekkelijk als er geen subsidie op zit. Dit is ook nog eens een onoverzichtelijk gebeuren omdat je niet weet of je ook radiatoren moet vervangen, vloerverwarming moet gaan aanleggen of beter moet gaan isoleren.

Stadsverwarming heeft altijd al geleden onder de monopolie positie van de leverancier. Zolang daar niets aan gedaan wordt, gaat niemand er vrijwillig op over.

Windmolens kunnen inmiddels zonder subsidie als zij niet te ver van de infrastructuur af staan.

Auto’s met accu’s zijn alleen aantrekkelijk met een subsidie. De verkoop stopt onmiddellijk als deze weg valt.

 

Kortom de Nederlandse overheid heeft wat stuurmogelijkheden. Het is te hopen dat deze voldoende zijn om de verschillende mogelijkheden over een heuvel te duwen zodat zij commercieel aantrekkelijk worden om te gaan gebruiken.

Omdat de rest van de wereld ook continue aan het vergelijken is of een fossiele centrale tegen een ‘niet fossiele’ centrale op kan, voorzie ik dat het nog een lange weg gaat worden. In 2050 zullen we het in Nederland wel een eindje in orde hebben maar de rest van de wereld is dan nog lang niet omgeschakeld.

Reputatie 7
Badge +2
  • @DolfS Even voor de duidelijkheid: je hebt het hier over financiële aantrekkelijkheid?

    En dan voor een overstap van gas naar bv elektriciteit.

    Dat kan heel simpel ‘financieel aantrekkelijk’ gemaakt worden:
    door dat de gasprijs bijvoorbeeld sterk omhoog gaat. Via marktwerking of anderzins.
    - en ja, dat klinkt mss idioot, maar is weldegelijk wat ik denk dat er gaat gebeuren.

    Niemand had het ooit bij de aanschaf van een CV ketel over de terugverdientijd daarvan.

    Terugverdientijd is dus alleen relevant als je de bestaande methode - CV op gas - vergelijkt met een andere. Als echter de 1e methode een stuk duurder wordt - wat ik wel verwacht - dan wordt een andere methode sneller ook financieel interessant.

    Anne.
Reputatie 7
Badge +1

Het verhaal met de wat overbelichte focus op thorium-zout SmallModularReactors leest voor mij als een beetje als van een lobbyist voor de nucleaire industrie die uit hoogglans folders citeert.

Ik geloof dat sprookje met de clean- en afval-zelfverbrandende reactoren namelijk niet. Wat ik bij mijn recherches op Internet heb gevonden zijn meer negatieve dan positieve berichten.

OT: Ook de THTR (Thorium Hochtemperatur Reaktor) van prof. Schulte (Jülich) was uiteindelijk, ondanks de op papier superieure prestaties en het “zelfdovende effect” in de praktijk zeer reparatiegevoelig en inherent! niet bedrijfszeker.

Ook de kleine onderbelichte paragraaf over warmtepompen met zeer beperkte en onvolledige/onjuiste informatie versterkt bij mij de indruk van een relatief eenzijdige insteek. Warmtepompen met een aanvoer van 70°C als een nieuwe ontwikkeling en “veelbelovende” oplossing voor wat? te willen verkopen is in mijn ogen niet serieus te nemen.

Afsluitend: De meeste onderwerpen zijn waarschijnlijk voor veel leden van de VEH niet werkelijk relevant.

Reputatie 6
Badge +1

Dit is zeker geen lobbyist van een of andere industrie. Het hele waterstofverhaal was voor mij al dusdanig dat ik vind dat dit geen technieker/wetenschapper geschreven heeft.  Ik vond het de moeite niet om er op te reageren. Ik was na het hele stuk lezen wel genezen.

Reputatie 3

@Anne 

Ja, ik heb het over financiële aantrekkelijkheid.

Zoals ik schreef kan de overheid sturen met subsidies en belastingen.

Maar dat soort mogelijkheden zijn er in het groot niet. Voorbeeld: China kan nergens subsidie aanvragen. Hun afweging is dus kosten fossiel versus kosten ‘niet fossiel’.

Er wordt bij een CV ketel geen terugverdientijd berekening gemaakt omdat het gas in het verleden zo goedkoop was in vergelijk met de alternatieven. Gas werd dan ook gepromoot door de overheid.

Nu krijg je natuurlijk die afweging wel: de terugverdientijd van de warmtepomp (kosten van warmtepomp + infrastructuur + kWh verbruik) - (CV ketel + gas) moet flink boven 0 zijn omdat er heel veel onzeker is bij zo een omschakeling.

De sturing op belastingen is gelimiteerd omdat er heel veel mensen in de problemen komen als je de belastingen op gas maar blijft verhogen.
We hebben momenteel een aardig experiment lopen: de gasprijs gaat voor een aantal mensen omhoog door de marktprijs en niet door de belasting. Als de marktprijs weer zakt zou dit kunnen worden opgevuld door de belasting te laten stijgen.

Reputatie 2

Dit is zeker geen lobbyist van een of andere industrie. Het hele waterstofverhaal was voor mij al dusdanig dat ik vind dat dit geen technieker/wetenschapper geschreven heeft.  Ik vond het de moeite niet om er op te reageren. Ik was na het hele stuk lezen wel genezen.

De discussie met voorop-lopers en achterblijvers is altijd extreem moeilijk. Probleem is dat we de grote middengroep gemotiveerd moeten krijgen, anders gaat elke goed bedoelde transitie niet werken. Zelf heb ik meegedaan in RES discussies en dan zie je meteen dat er geen middengroepen meepraten.

Bij het waterstof verhaal heb je de toepassingen/infrastructuur en de waterstof productie. Als je wacht op voldoende groen waterstof, dan gaat de transitie nog heel lang duren. Mijn betoog is dat parallel te doen en met grijze waterstof alvast ervaring op te doen met toepassingen/infrastructuur. Dat doet elke technieker/wetenschapper.

Reputatie 6
Badge +1

@Aart 

Het verhaal van voorlopers en achterblijvers vond ik goed van je. Daarom bleef ik het lezen. Je waterstofverhaal is gewoon luchtfietserij. Er is al heel veel ervaring en kennis op hoog niveau. Het is alleen nog lang niet genoeg om echt grootschalig toepassingen te doen. Dat is geld weg smijten dat beter gebruikt kan worden.

Reputatie 2

@Aart

Het verhaal van voorlopers en achterblijvers vond ik goed van je. Daarom bleef ik het lezen. Je waterstofverhaal is gewoon luchtfietserij. Er is al heel veel ervaring en kennis op hoog niveau. Het is alleen nog lang niet genoeg om echt grootschalig toepassingen te doen. Dat is geld weg smijten dat beter gebruikt kan worden.

Tsja, als je zegt dat er nog nauwelijks groene waterstof is en dat die nog lang niet in grote hoeveelheden beschikbaar is, dan heb je gelijk.

Maar het is wel een traject dat veelbelovend is. Maar om vaart te maken is het verstandig om te beginnen met (grijs) waterstof uit aardgas te winnen in redelijke hoeveelheden. Ja, dan zijn er nog genoeg problemen, bijvoorbeeld gaat die waterstof eerst naar de industrie of gebruik je die voor mobiliteit. Het enige wat ik zeg is, doe de  trajecten van productie en gebruik niet achter elkaar, maar parallel.

Ik heb meerdere van dit soort discussies gedaan en dat is vaak problematisch. Waarom? Omdat als het niet meteen idealistisch groen is, dan springen voorop-lopers er op die met luide stem stellen dat het onzin. Maar bedenk wel dat die discussie heel nodig is om iedereen mee te krijgen. Dus probeer de discussie te voeren, geef argumenten, maar roep niet meteen luchtfietserij.

Reputatie 2

@Aart

Het verhaal van voorlopers en achterblijvers vond ik goed van je. Daarom bleef ik het lezen. Je waterstofverhaal is gewoon luchtfietserij. Er is al heel veel ervaring en kennis op hoog niveau. Het is alleen nog lang niet genoeg om echt grootschalig toepassingen te doen. Dat is geld weg smijten dat beter gebruikt kan worden.

Tsja, als je zegt dat er nog nauwelijks groene waterstof is en dat die nog lang niet in grote hoeveelheden beschikbaar is, dan heb je gelijk.

Maar het is wel een traject dat veelbelovend is. Maar om vaart te maken is het verstandig om te beginnen met (grijs) waterstof uit aardgas te winnen in redelijke hoeveelheden. Ja, dan zijn er nog genoeg problemen, bijvoorbeeld gaat die waterstof eerst naar de industrie of gebruik je die voor mobiliteit. Het enige wat ik zeg is, doe de  trajecten van productie en gebruik niet achter elkaar, maar parallel.

Ik heb meerdere van dit soort discussies gedaan en dat is vaak problematisch. Maar bedenk wel dat die discussie heel nodig is om iedereen mee te krijgen. Dus probeer de discussie te voeren, geef argumenten, maar roep niet meteen luchtfietserij.

Reputatie 6
Badge +1

Dat je niet op een paard moet wedden is heel verstandig. In de tijd dat ik nog op MBO en HBO instellingen les kreeg had je al zo'n visionair die de voorspelling deed dat er over 25 jaar een waterstofmaatschappij was. De club van Rome was daar de aanleiding voor. Dat is inmiddels al veel langer geleden dan die 25 jaar en het is er nog niet. Tuurlijk zijn er al projecten. Er lopen in Nederland  al vrachtwagens, er is een grote groene waterstoffabriek in Nederland. (Groningen) Er zijn ook al personenauto's te koop. Het probleem is nog steeds het rendementsverhaal en de kosten.

Waterstof zou ideaal zijn als opslagmedium. Dat kunnen natuurlijk ook biobrandstoffen zijn. De bottleneck is grotendeels de groene opwek van energie. Met de zonnepanelen, windmolens en de huidige biobrandstoffen gaat het echt niet lukken. Je zou megaveel kernenergiecentrales moeten hebben. Of de wetenschap zou het rendementsprobleem moeten oplossen.

Ik hoop het, maar denk dat ik het niet meer meemaak.

Reageer