Gedownload en hij lijkt prima te werken. De getallen die ze voor berekeningen gebruiken zijn aannames. Maar de vermindering van belasting op elektriciteit zit er wel in. De verhoging van ODE is opbouwend naar 2025 tot 3 cent en blijft daar omgeveer.

basis prijs energie neemt toe tot 2030 en dan niet meer.

de meeste andere modellen gaan uit van 3.5-6% kosten stijging voor de energy. Maar die zijn natuurlijk door panelen verkopers gemaakt:  “nu instappen voor maximaal rendement”

@DolfSIk krijg net bij het laden in  LibreOffice 6.3.5.2 (x64) een

“Waarschuwing bij openen TNO-2019-P11928-rekenmodel.xlsx:
De gegevens kunnen niet volledig worden geladen wegen overschrijding van het
maximumaantal kolommen per blad.”

Ik zie nu een aantal fouten in het Rekensheet “fout:502” bij de terugverdientijd en de kostenbesparing etc in rij 10, 11 en 12; jammer.

Just my 2 cts

Ik heb het met office op bedrijfslaptop geprobeerd. Dat is ook niet echt de allernieuwste.

Er worden een heel aantal aannames gedaan.
Vooral dat een installatie ook nog weer een stuk goedkoper wordt dan hij nu al is.

Daarnaast dat je 30% van je eigen opwek gebruikt (dat haal ik zelf volgens mij niet) 
en je daar dus € 0,22 per kWh mee bespaart. 
De rest lever je terug en krijg je € 0,05 voor per kWh.

In hun voorbeeld van een PV systeem van 3000Wp levert die 2700KwH per jaar.
De 30% die je bespaart is dan € 178,=
Voor de overige 1890kWh krijg je € 94,50 terug.
Dus in totaal € 272,50 per jaar.

9 jaar terug verdiend tijd zou dan dus ca € 2.450,= zijn.
Oftewel, ze gaan er van uit dat een 3000Wp systeem over 10 jaar ca € 2.450,= kost.
Dat zal dan waarschjnlijk ook wel incl BTW zijn (ik neem aan dat de investeringsregeling voor zonnepanelen tegen die tijd ook al lang weg is).

Nu kost zo’n systeem ca € 4.000,= ex BTW?

Overigens gaat TNO er van uit dat de terugverdientijd nu ca 6 jaar is.
Van 6 naar 9 is een halve verdubbeling, dus procentueel gezien wel significant.

Uit het TNO rapport:
 

Als je dus iets met zonnepanlen en warmte pompen (lucht - water of lucht - lucht) wilt, da lijtk me nu het moment om daar serieus naar te kijken.

 

@AnneEr zitten (waarschijnlijk) een paar foutjes in jouw berekeningen:

De financiële situatie welke je schetst is die van 2031 na afbouw van de salderingsregeling en jij rekent al vanaf het begin hiermee. Verder is de  investering van ca. 1,33 €/Wp  (bij 3 kWp) van 2019 en niet van 2031 (of een jaar in de tussentijd).

Het model gaat uit van een prijsdaling van 3,5% per jaar vanaf 2019, eind 2031 is dit dus nog 65% = € 0,86/Wp. Uit de gevoeligheidsanalyse blijkt dat de berekende terugverdientijd heel sterk afhangt van deze veronderstelde prijsdaling, 0% prijsdaling = ca. 13 jaar t.v.t. (binnen het model).

Voorbeeld: € 4000 (2019) x 0,65 = € 2608 (eind 2031)  voor de modelinstallatie van 3 kWp

Er wordt vanuit gegaan dat je 30% van je zonnepanelen opbrengst zelf gebruikt. Dit lijkt me niet goed. Dit zou 30% van je huidige jaarverbruik moeten zijn. En dan is 30% ook nog vrij hoog.

Als je veel zonnepanelen hebt liggen, is dat in de berekening relatief gunstig terwijl dit eigenlijk zeer ongunstig is. Het is voordelig om zo min mogelijk zonnepanelen neer te leggen zodat je eigen gebruik optimaal gedekt wordt.

@DolfS  Voor zover ik kan zien wordt met de 30% “eigenverbruik” bedoelt dat dit gedeelte quasi niet voorbij de meter komt (gemiddeld dan!). De momentane waarde (per seconde bijvoorbeeld) kan natuurlijk sterk verschillen.

Als je een productiemeter hebt (of je leest je omvormer uit)  wat dus alleen de opwek meet en dit  vergelijkt met de teruglevering van het teruglevertelwerk kan je het eigenverbruik bijvoorbeeld per kwartier, half uur etc. en natuurlijk ook per jaar berekenen.

Dat levert afhankelijk van wanneer en voor welke periode je meet verschillende percentages eigenverbruik, op jaarbasis is ca. 30% een realistische waarde. Dit gedeelte wordt van de afbouw van de salderingsregeling (nog) niet geraakt, ook na 2031 niet.

Het percentage eigenverbruik (van je opwek) zakt idd. naarmate je productie (= aantal zonnepanelen) groter wordt.

Algemeen: Dat wat je teruglevert wordt door de afbouw van de salderingsregeling minder waard, dus als je door je verbruik slim te sturen het eigen verbruik (voor de meter) verhoogd saldeer je dit gedeelte eigenlijk nog steeds, bijvoorbeeld tegen 22 cts.

Sommige mensen lukt het om >50% voor de meter te verbruiken.

@DolfS 

Van je eerste alinea kan ik geen chocolade maken. De uitleg van @darkfiber  klopt wat dat betreft.

Het tweede deel ben ik echt niet mee eens.

Het is voordelig om zo min mogelijk zonnepanelen neer te leggen zodat je eigen gebruik optimaal gedekt wordt.

Dat geldt alleen in de tijd dat je volledig kunt salderen. Dan heb je maximale financiële efficiëntie. Veel panelen is met de afbouw van de salderingsregeling gunstig, omdat je dan de eerste afbouwjaren toch 100% kunt salderen. Ook als de regeling geheel afgelopen is heeft dat voordelen. Je hoeft minder (vooral in de winter) dure stroom in te kopen. (geen percentage, maar gewoon minder KWh). En nu wat extra Wp op je dak is wat prijs per Wp iets goedkoper. Later heb je deze stroom gewoon nodig als je minder gas wilt gebruiken of een EV wilt kopen.

@Rakker

Citaat: “Veel panelen is met de afbouw van de salderingsregeling gunstig, omdat je dan de eerste afbouwjaren toch 100% kunt salderen.“

Dit is wat onduidelijk uitgedrukt c.q. het is makkelijk mis te verstaan.
Nee - je kan helaas (waarschijnlijk) nooit zoveel kWh salderen als je werkelijk verbruikt als je een “overproductie” hebt.

Stel je produceert 9.000 kWh, maar verbruikt in werkelijkheid 3000 kWh in je huis. Van die 3.000 kWh verbruik je dan ca. 30% (=900 kWh) op jaarbasis voor de meter (over de afrekenperiode gemeten). De rest = 2100 kWh komt nog steeds uit het netwerk.
Dan lever je nog 8100 kWh terug (teruglevertelwerk). Dit is wat je nu nog volledig kan/mag salderen tegen 22 cts.
Over deze 8100 kWh gaat de hele exercitie. Afbouw, wat je hiervan mag salderen, gaat per kalenderjaar met 9% en in het laatste jaar 2030 afbouw in een klap met 28% tot nul. Dan krijg je nog minimaal 80% van de kale leveringsprijs, op dit moment bij mij 0,8 x 5,1 cts = 4,1 cts/kWh - reken uit je winst.

Als je op jaarbasis nu even veel teruglevert = 3000 kWh als je verbruikt = 3000kWh  zgn. “0 op de meter” (je oude ferraris-meter zou bij wijze van spreken dezelfde tellerstand hebben = volledig salderen) dan ziet de situatie met teruglevertelwerk en verbruikstelwerk vergelijkbaar uit:
900 kWh van je opwek verbruik je nog steeds direct voor de meter maar je levert nu maar 2100 kWh werkelijk terug. Hierover gaat nu de afbouw van de salderingsregeling.
Je werkelijk verbruik blijft natuurlijk constant.

Ik weet niet wat financieel uiteindelijk voordeliger voor je uitpakt, maar ik ga mijn geld, zeker vanaf 2023,  liever in coöperatieve energieprojecten steken (mijn dak is hiervoor ook te klein)

(Er zit een onzuiverheid in mijn laatste “berekening”)

@Rakker 

Het gaat denk ik niet over de definitie van ‘eigen gebruik’ (=datgene wat niet op de meters komt). Het gaat A) om de wijze van berekening en het percentage.

1. Wijze van berekening: hierbij wordt een percentage genomen van de paneelcapaciteit. Dit zou een percentage moeten zijn van je jaarlijks verbruik.
   Voorbeeld: als je 1 paneel neerlegt zal je de opgewekte energie bijna 100% zelf gebruiken. Als je 100 panelen neerlegt zal de opgewekte energie nauwelijks zelf gebruiken. Je gebruik verandert immers niet. Die is niet afhankelijk van het aantal panelen.
2. Het percentage wordt op 30% gezet. Ik gebruik ongeveer 3300 kWh per jaar. Mijn nacht verbruik als iedereen slaapt is circa 100W. Ik heb dus aan ‘slaap’ gebruikers 100W x 24 uur = 2400 Wuur = 2,4 kWh.
   Dit is in een jaar 2,4 * 365 dagen = 876 kWh
   Mijn eigen verbruik is dus 876 / 3300 * 100% = 27%.

Ik heb 7 panelen liggen. Ik wek ongeveer 7 x 250 kWh = 1750 kWh op. Mijn percentage ‘eigen verbruik’ is dus 876 / 1750 * 100% = 50%

Stel dat ik 100 panelen zou neerleggen dan wek ik dus 100 x 250 kWh= 25000 kWh op. Mijn percentage ‘eigen verbruik’ is dan 876 / 25000 * 100% = 3,5%

Financieel:

Je krijgt heel weinig terug voor hetgeen je terug levert. In mijn geval 80% van € 0,05 = € 0,04  Terwijl je eigen gebruik € 0,21 oplevert.

Het financieel rendement moet dus komen van het ‘eigen gebruik’. Je moet dus niet zoveel panelen neerleggen want de terugverdientijd gaat dan snel achteruit omdat het percentage ‘eigen verbruik’ zakt.

Het is dan ook zeer vreemd dat bij de TNO berekening een percentage genomen is van het aantal neergelegde panelen en niet van het jaarverbruik.

Opmerking:

Bij berekening ben ik er voor het gemak maar even vanuit gegaan dat het zonnetje 24 uur per dag schijnt. Dit compenseert de toevallige gebruikers die overdag ‘extra’ aan staan.

@DolfSJouw interpretatie van het begrip “eigen verbruik” is wel heel eigenwillig. Ik weet zeker dat je netbeheerder je daar in niet zal volgen. Zoek maar op “eigen verbruik”, dan kom je de meest gangbare definitie van het begrip tegen en diverse recepten om het aandeel te verhogen. Ook op tweakers.net wordt aan oplossingen gewerkt.

@darkfiber 

In relatie tot zonnepanelen zie ik het overal zo gebruikt (ook bij tweakers):

(Opgewekt door zonnepanelen) - (Eigen verbruik) = (terug geleverd aan het net)

De kWh meter geeft de waarden:

(afgenomen van het net)

(terug geleverd aan het net)

Waarbij de netbeheerder met de saldering regeling het heeft over:

(eigen verbruik) = (afgenomen van het net) - (terug geleverd aan het net)

Wellicht wat verwarrend om  dezelfde term voor 2 verschillende dingen te gebruiken.

Jij wilt het anders gaan noemen?

@DolfS

Citaat: “(Opgewekt door zonnepanelen) - (Eigen verbruik) = (terug geleverd aan het net)” �of afname van het net]
Hierbij moet nog wel worden vermeld dat het eigenlijk om het “momentane” vermogen (W) gaat, de electrameter integreert dan over de tijd (per seconde?, kwartier?) en slaat het resultaat in het teruglever- of levertelwerk op.
De oude ferrarismeter doet dit met het netto! vermogen quasi momentaan, bij afgenomen vermogen = geleverd vermogen de draaischijf blijft staan = geen netto vermogen.

Tja - en om de verwarring compleet te maken heeft het TNO rapport het ook nog over “direct eigen verbruik” (p. 13). Maar wat het verschil is met “eigen verbruik” wordt niet duidelijk gemaakt.
Ik ga niet nog een andere definitie verzinnen.

In bijlage C staat op p. 27 ook nog “direct zelf gebruikt” gvoor de meter?]
“Bij een vermogen van 5,4 kWp wordt jaarlijks 4860 kWh elektriciteit opgewekt, dat betekent dat er – bij een jaarlijks verbruik van 3000 kWh – meer wordt geproduceerd dan er elektriciteit wordt gebruikt en niet alle levering aan het net kan worden gesaldeerdt1]. Een deel wordt direct zelf gebruikt (1458 kWh = idd. 30% van de productie! niet van het jaarlijks verbruik), de rest wordt aan het net geleverd (3402 kWh). Van de 3402 kWh die aan het net wordt geleverd kan slechts 1542 kWh worden gesaldeerd 2], voor de rest krijgt de investeerder een terugleververgoeding van de energieleverancier . . .”

Het is natuurlijk onzin dat de omvang van het eigen gebruik lineair van het geïnstalleerde vermogen afhankelijk zou zijn. Voorbeeld 12.000 kWp => 10.800 kWh/jaar; 30% = 3240 kWh eigen gebruik bij een jaarlijks verbruik van maar 3000 kWh??

i1] Ook bij een evengrote jaarlijkse opwek 3000 kWh = 3000 kWh jaarlijks verbruik kan
- na 2023 - niet alle levering worden gesaldeerd (als ik me niet vergis).

l2] Interessant is dat niet aangegeven wordt voor welk jaar de berekening van het salderingsgedeelte (1542 kWh = 45,33% van de teruglevering van 3402 kWh) geldig is, of misschien is het het gemiddelde van 2023 t/m 2031?

Meten is weten: De netbeheerder kan alleen zien wat voorbij de meter is gegaan (in beide richtingen).
De salderingsregeling en de vergoedingen hebben a priori geen weet van wat je opwek is.
Of de netbeheerder een eigen begrip “eigen verbruik” hanteert weet ik niet.

Leuk wordt ook nog dat de afbouwpercentages per kalenderjaar veranderen maar de afrekening  per contractperiode plaatsvindt. Dan moeten de slimme meters wel op tijd uitgelezen worden, of moet de verbruiker dan bij niet-slimme meters met Nieuwjaar de meterstanden opnemen?

Er zitten een aantal problemen aan dit soort rapportages:

• Er is van te voren ongetwijfeld doorgesproken wat het resultaat moet zijn.
• Als de resultaten toch ongewenste uitkomsten geven, verdwijnen ze onder in een la.
• Als het uitkomt wordt er selectief uit ‘geshopt’.
• Ze worden opgesteld om het beleid een ‘wetenschappelijke’ basis te geven.
•  enz.

Aan de andere kant:

• je kunt eindeloos rapporten en zienswijzen blijven opstellen.
• je kunt het ook doorvoeren en later eventueel aanpassen als het teveel kwalijke gevolgen heeft.
• naast het nuttige element van zelf energie opwekken, gaat het ook wel ten koste van veel belasting opbrengsten.

Ik denk dat ik mss niet duidelijk was.

Ik had het idd over de situatie ná 2031 en berekende dat als je dan vanaf dat moment een terug verdientijd van 9 jaar zou hebben, een 3k Wp systeem ongeveer € 2.450,= (incl?) zou moeten kosten tov ca € 4.000,= (ex) wat het nu kost.
 

Nog even wat toevoegingen na het lezen van bovenstaande stukjes.

Ik denk dat wat TNO bedoeld met “direct eigen verbruik” datgene is dat niet langs je meter komt.

Nu is het zo dat
totaal verbruik] - ]totaal teruglevering]
= >te betalen verbruik] over 1 (contract) jaar gemeten.

Na 2031 is dat
verbruik op een gegeven moment] - nteruglevering op een gegeven moment]
= >te betalen verbruik]

In de nieuwe situatie wordt het veel belangrijker wat de verhouding tussen eigen opwek en eigen verbruik op een gegeven moment is.

Stel ik heb mijn wasmachine aan staan op een zonnige dag,
dan komt er niets langs de meter, nu niet, na 2031 ook niet.

Als er echter een wolk voor de zon komt, dan zal er energie uit het net worden getrokken.
Aan het eind van de dag kan dan de teller voor gebruikte energie op 2kWu staan en de teller voor terug geleverde energie op 5kWu.
Als ik mijn installatie al heb terug verdiend kost mij de wasmachine nu dus ‘niets'.
Na 2031 kost de 2kWu mij (bijvoorbeeld) 2 * € 0,22 = € 0,44 maar krijg ik voor de 5Kwu 5 * € 0,05 = € 0,25 terug. Ik betaal dan dus € 0,19, ondanks dat ik op die dag veel meer heb terug geleverd dan uit het net heb verbruikt.

Dat zou ik kunnen proberen op te lossen door te meten wat mijn opwek is en op basis daarvan apparaten in mijn huis aan of uit te zetten. Een goed voorbeeld zou een warm water boiler op stroom zijn(*). Maar met een wasmachine zal dat mogelijk al een stuk minder goed werken en veel moderne apparaten zijn juist helemaal niet geschikt om ‘lukraak’ maar aan of uit te zetten: die hebben geen echter aan/uitschakelaars oid, maar schakelaars die je aan moet raken en ze vergeten ook waar ze waren als ze uit gaan (mijn oude Miele wasmachine gaat gewoon door waar hij was). 


Wat betreft of het beter is een grotere installatie neer te leggen (na 2031),
als mijn onderstaande berekeningen kloppen dan zou het in sommige gevallen interessant kunnen zijn een grotere installatie neer te leggen. Je terugverdientijd gaat wel omhoog, maar nadat je de installatie hebt terug verdiend is je jaarlijkse winst ook een stuk hoger.

Overigens is dit alleen voor het inzicht:
15.000kWu op jaarbasis (en dan ook 30% direct zelf) kunnen verbruiken terwijl er wordt opgewekt zal lastig worden. Daarnaast zal teruglevering ook wel gemaximaliseerd worden.

Het lijkt er dus op dat een groter systeem alleen interessant is als je verbruik ook hoog is en blijft?
Terwijl juist de energie die je niet verbruikt de goedkoopste is.
 

(*) Dat kan echter in de winter weer een dingetje worden.

@Anne

Het geeft natuurlijk aan wat je ‘op je klompen aanvoelt’:

• Niet teveel neerleggen want dan loopt de terugverdientijd op.
• bij oplopende terugverdientijd nemen de ‘onderhoudskosten’ toe.

De overheid zal in de toekomst wel hetzelfde doen als anders: als het gewenste doel niet wordt bereikt of er worden teveel inkomsten mis gelopen, zal de regeling worden verandert (in dit geval dus de percentages worden aangepast).

@AnneCitaat:

“Ik denk dat wat TNO bedoeld met “direct eigen verbruik” datgene is dat niet langs je meter komt.

Nu is het zo dat
btotaal verbruik] - itotaal opwek] = ete betalen verbruik] over 1 (contract) jaar gemeten.

Na 2031 is dat
bverbruik op een gegeven moment] = nopwek op een gegeven moment] = nte betalen verbruik]

In de nieuwe situatie wordt het veel belangrijker wat de verhouding tussen eigen opwek en eigen verbruik op een gegeven moment is. “

Mooi en duidelijk verwoord! - Alleen is je stelling niet helemaal correct:

Wat je nu saldeert  heeft niets met je opwek te maken, de meter registreert je afname en je teruglevering, je wordt afgerekend op het saldo (tegen kale (terug)leveringstarief of normaal tarief 22cts).

Wat de situatieschets van na 2031 betreft kan ik je niet volgen, het eerste  “=” zou waarschijnlijk een "-”moeten zijn, maar ook hier past de opwek volgens mij niet.

- Maar ik denk dat voor de meeste bezitters van pv-installaties nog niet duidelijk is wat dit hele verhaal betekent.

- Trouwens - “op een gegeven moment” is bij de slimme meters natuurlijk per gekozen tijdsperiode, en als ik me niet vergis gebeurt dit “nieuwe salderen (registreren)” bij de nieuwe generatie (DSMR 5) per seconde i1], natuurlijk gescheiden voor afname of teruglevering.

Er bestaan al technische oplossingen om het verbruik zo te sturen via een verwarmingselement in een warmwaterboiler, dat er zo min mogelijk wordt teruggeleverd = maximalisatie eigen verbruik, als je veel warm water nodig hebt. (Helaas is dit een COP=1 oplossing.)

@darkfiber 

Over de meting:

Stel dat je een apparaat hebt dat 1 kWh kan opnemen en datzelfde apparaat kan het volgende moment 1 kWh teruggeven aan het net. En stel dat je kunt instellen hoelang hij hier over doet.

Als je dit apparaat  1 uur aanzet en in dit uur is in een half uur 1 kWh opgenomen en in het volgende half uur 1 kWh teruggeleverd dan staan het verbruik telwerk en opwek telwerk beiden op 1.

In 2020 hoef je daarvoor niets te betalen.
Na 2031 moet je 22 c voor het verbruik betalen en je krijgt 5 cent terug voor datgene wat je hebt geleverd. Je moet dan dus 17 c betalen.

Als je de gegevens uit deze meter elke seconde opvraagt krijg je het eerste half uur een oplopende teller van het verbruik telwerk te zien en het opwek telwerk staat constant op 0. Na een half uur begint het opwek telwerk op te lopen en staat het verbruikstelwerk constant op 1.

Na een uur staan beide telwerken op 1.

Stel dat je dit apparaat 1 minuut aanzet. Ook dan staan de 2 tellers na afloop op 1 en moet je dus 17 c betalen.

Als je de gegevens nu opvraagt gaat alles hetzelfde echter in een minuut tijd.

Stel dat je dit apparaat 1 seconde aanzet. Dezelfde eindsituatie: 17 c betalen

Als je nu de gegevens opvraagt staan de tellers na 1 seconde al beiden op 1.

Stel dat je het apparaat 0,1 seconde aanzet. idem precies hetzelfde.

Ook nu staan de tellers na 1 seconde op 1.

@DolfSJouw voorbeelden, met alternerend terugleveren aan en afnemen van het net, is zeker illustratief voor het salderen met een meter met teruglevertelwerk (smartmeter of niet). Ook een ferrarismeter met afzonderlijke telwerken werkt op deze manier.

Nog een voorbeeld: Met een integratie(meet)periode van 1 sec bij een afname van 2 kW x 0,5 sec en een teruglevering van 2 kW x 0,5 sec registreert je meter wat?

Maar het gaat in toekomst over het minimaliseren van de afname/teruglevering, het momentane vermogen bij de meter i.c.m. zonnepanelen (eigen opwek).

Dus als je opwek! op een gegeven moment 2 kW is en je verbruikt dan zelf 0,5 kW dan lever je 1,5 kW vermogen aan het net. Wat je wil is het terug geleverde vermogen door extra eigen verbruik (het liefst de hele tijd) tot exact nul terug brengen. Dan registreert je leveringstelwerk niets en ook je teruglevertelwerk registreert niets. Een voorbeeld hoe je zoiets kan regelen vind je hier op tweakers.net.

Als ik een gratis kerncentrale in mijn achtertuin zou hebben, zou ik er absoluut geen probleem mee hebben als mijn terug lever telwerk als een gek zou ronddraaien.

Datzelfde zou gelden als ik in mijn achtertuin een paar hectaren gratis zonnepanelen zou hebben liggen.

Omdat dit soort zaken niet gratis zijn, sla je aan het rekenen of het financieel wel zinvol is. Het rekenmodel van TNO gaat hier in wezen natuurlijk ook over: onder welke voorwaarden is het voor de burger nog zinvol om zonnepanelen aan te schaffen terwijl toch zo veel mogelijk belasting blijft binnen komen.

@darkfiber 

Om op je voorbeeld in te gaan: Met een integratie(meet)periode van 1 sec bij een afname van 2 kW x 0,5 sec en een teruglevering van 2 kW x 0,5 sec registreert je meter wat?

De digitale energie meters (‘slimme meters’) sampelen met zeer hoge snelheden van bijvoorbeeld 5000 samples/sec. Dit geeft dus integratie meet tijden van 0,2 milli seconden. 
Een afname van 2kW in 0,5 sec geeft dus 1kWs als energie afname. De teruglevering is met dezelfde getallen natuurlijk hetzelfde. Beide tellers hebben na afloop dezelfde stand.

Ik heb het aangepast en waar ik opwek schreef teruglevering van gemaakt,
dat is tenslotte waar het om gaat.

En idd is een warm water boiler op stroom is een voorbeeld van een apparaat dat waarschijnlijk op een slimme manier met opgewekte zonne energie om zal kunnen gaan.

Mijn droger is dat bijvoorbeeld dan weer niet omdat die tip toetsen heeft.
Het vervangen daarvan zou ook niet eens helpen, want als de stroom er van af gaat vergeet hij ook helemaal waar hij is.

Bij het ontwerp (en koop van - ) van apparaten zou dus best wel eens wat meer rekening gehouden kunnen orden met ‘slim’ energieverbruik.
 

@DolfS Je originele vraag in dit topic was of andere mensen moeite hadden met het downloaden van het rekenmodel. Is dit je inmiddels gelukt?