Beste geert

Ik denk dat je hier mee een heel goede topic start , en vind dat de VEH hier ook eens goed onderzoek naar moet doen in het belang van zijn leden of de in gezette weg naar de warmtepomp wel zo zalig makend is als men beweert . Ik heb al langer het idee dat het net zo is als met bijvoorbeeld een nieuwe auto,( testen onder ideale omstandigheden en dan zeggen dat hij zo zuinig is en als je hem dan aan geschaft hebt blijkt dat totaal niet haalbaar in de praktijk )

Mvg

Beste @GeertN,

De bouwwereld is nogal conservatief en heeft samen met de installatiebranche nog veel kennis en ervaring nodig (jaren!) om het door de politiek genomen “weg-van-het-gas” besluit  in optimale oplossingen om te zetten.

“Techniek Nederland” is pas begonnen om installateurs op een toekomst zonder gas voor te bereiden. @GerL dat hoeft trouwens absoluut niet te betekenen dat iedereen aan de warmtepomp moet.

Er zijn alternatieven denkbaar en soms nu al beschikbaar.

Wie nu van het gas af wil is in zekere zin pionier. - Je kan namelijk nog jarenlang met gas blijven verwarmen en afwachten wat bijvoorbeeld jouw gemeente aan plannen ontwikkelt voor een wijk zonder gas.

De warmtetransitie (als onderdeel van de energietransitie) wordt niet zo heet gegeten als sommige ze nu proberen te serveren.

Maar de rekening voor de noodzakelijke investeringen zal wel betaald moeten worden, de energiekosten kunnen volgens mij wel lager uitvallen. En het milieu/klimaat wordt er waarschijnlijk beter van, daarom is  "weg van het gas”= minder CO2, o.a. begonnen. Er zijn natuurlijk nog andere reden.

@GeertN  Een enquête onder (ontevreden?) warmtepompgebruikers lijkt mij op zich een bruikbaar middel, maar zonder gedegen onderzoeks-/vragenlijst naar de (technische) oorzaken van de tegenvallende prestaties kom je vaak niet meer te weten als “het wordt niet warm, het duurt te lang, de stroomrekening is te hoog, stromingsgeluiden, rare storingsmeldingen, de douche blijft koud etc.”. Vergis je niet - je vraagt meestal niet technische mensen.

Voor relevante topics van warmtepomp-pioniers met ervaringen (wp-prestaties!), tips etc. verwijs ik in deze context graag naar het betreffende forum op tweakers.net. L/L, L/W en W/W-warmtepompinstallaties worden soms tot in het detail ontleed. Er zijn ook specifieke topics per merk te vinden.

Het zou natuurlijk ook al interessant zijn hoe die leidingevende tot die uitspraak komt.

Overignes vind ik 50 %to 70% wel een hele grote marge.

De vraag zou dan ook moeten zijn: wat waren de verwachtingen en hoe is daar niet aan voldaan?

Stel dat 30% had verwacht dat ze minder gas zouden gebruiken en 40% dat ze minder stroom zouden gebruiken, tellen we die dan bij elkaar op? 

En last but not least is het de vraag of er, behalve kwa voorlichting, een probleem is.
Persoonlijk heb ik het idee dat er nog best wat mis gaat met warmtepompen. NIet in de laatste plaats omdat ze niet altijd goed geinstalleerd worden en niet alle installeurs even deskundig lijken te zijn.

Overigens gaat het onderwerp over (neem ik aan) lucht - water warmtepompen, in de tekst wordt echter over bodemwaterwarmtepomp gesproken?
 

Nieuwleusen, 5 mei 2020.

Beste @darkfiber, @Anne en @GerL 

Dank voor jullie inbreng.

Terecht stellen jullie dat het definiëren van de eventuele onderzoeksvragen een heel belangrijke voorwaarde is voor een goede enquête, die o.a. rekening houdt met het (technisch kennis) niveau van de gebruikers van de warmtepompen. 

Wat betreft het onderzoeksterrein nog het volgende: In de kop van mijn tekst schrijf ik over (lucht)warmtepompen en over alle tot nu toe geïnstalleerde warmtepompen, dus inclusief de luchtwarmtepompen.

Over de deskundigheid van de installateurs nog even het volgende. Doekele Terpstra, de voorzitter van de warmtepompclub, heeft in 2019 niet voor niets aangekondigd dat er 1200 opleidingsplaatsen worden gecreëerd op het werkterrein van de warmtepompen.

Geert Nap

Beste @GeertN - Citaat: “ Over de deskundigheid van de installateurs nog even het volgende. Doekele Terpstra, de voorzitter van de warmtepompclub b=Techniek Nederland], heeft in 2019 niet voor niets aangekondigd dat er 1200 opleidingsplaatsen worden gecreëerd op het werkterrein van de warmtepompen.”

Dit was mij bekend, maar:

Met de opleidingsplaatsen ben je er natuurlijk nog lang niet, de installatiebedrijven moeten er ook mensen vrijmaken en naar toe sturen en deze mensen moeten dan vervolgens ook nog ervaring opdoen. Dit duurt jaren en kost veel geld (ook lesgeld bij gebruikers welke vermoedelijk in het begin vaak “suboptimale” warmtepompinstallaties krijgen.

Maar daarvoor is misschien de enquête nuttig.

Het probleem is vaak waarschijnlijk dat je ook met een slecht ontworpen conventionele cv-installatie meestal nog warm kan stoken (wel tegen hogere bedrijfskosten), maar bij een niet optimale warmtepompinstallatie (met lager vermogen en lagere systeemtemperaturen) krijg je het vaak niet warm en/of je betaalt je blauw. 

Een warmtepomp kan je als installateur dus niet zomaar ergens “ophangen” en dan weglopen,
ik vrees dat een aantal van de huidige pijpfitters de opleidingen van Techniek Nedeland qua opleidingsniveau niet kan volgen.

Zoals een wijs man ooit eens heeft gezegd:

Als het doel niet duidelijk is, is de weg er naar toe irrelevant.

(dat is niet heel erg Zen natuurlijk :))

Waar wil je naar toe? (Zou ik dan [aan jou] vragen)

Dat als je een enquete wilt houden je vooraf moet weten wat het doel daarvan is.
Anders heeft het niet zoveel zin.

Overigens ben ik persoonlijk over het algemeen niet zo heel onder de indruk van de meeste enquetes. Om goede vragen en antwoorden te maken op basis waarvan je echte conclusies kunt trekken blijkt vaak toch een vak dat niet iedereen beheerst.
 

Dat zeg ik al in mijn eerste respons in deze draad - niets nieuws dus.

P.S.: Trouwens ook energiecoach (gemeente Wijchen)

Warmtepompen is een heel nieuwe materie voor de installateurs. Standaard keteltjes plaatsen en onderhouden kunnen ze wel.

De warmtepompen zijn zo complex dat ze dit eerst moeten leren. Dat kan met een opleiding voor je topmonteurs. Mijn eigen ervaring en van mijn dochter zijn dat bedrijven bij de fabrikanten in de leer gaan. Die begeleiden de eerste installaties en stellen ook alles in bedrijf. Het mes snijdt aan 2 kanten. Installateur en fabrikant trekken samen op en leren van elkaar.

@RakkerWarmtepompen voor particulieren zijn idd nieuw voor de meeste kleinere installatiebedrijven en zij kunnen dit op dit moment alleen met directe ondersteuning ter plekke van hun huisleverancier. Dat het mes hierbij van twee kanten snijdt is mooi voor beiden, maar of de klant hierbij een goed werkende (optimale) oplossing geboden krijgt is de andere kant van de medaille.

Mijn huis-tuin en keuken installateur werkt ook samen met een of twee van de warmtepompmerken (en is tussendoor ook nog gewisseld). Hij bood zonder blikken of blozen een HT-warmtepomp all-in aan (als directe drop-in voor een cv-ketel) zonder naar de huidige installatie te kijken en te informeren met welke temperaturen ik bijvoorbeeld nu stook).
Motto?:  Een hoog temperatuur warmtepomp tot 70°C (alpha innotec LWDV - met propaan)
werkt altijd  (vrij duur en heel onvoordelig voor de klant door super laag rendement bij hoge aanvoertemperaturen). Ik heb deels vergelijkbare ervaringen met 2 andere lokale installatiebedrijven in de afgelopen 2 jaar mogen maken en zij kwamen ook nog met de “expert” langs!
Een installatiebedrijf maakte het bijzonders bont en vroeg voor een (uitgebreid?) advies vooraf € 1500 (te verrekenen bij opdracht).

Hier is blijkbaar nog heel veel te winnen (of te verliezen) - afhankelijk van je perspectief.

Nieuwleusen, 7 mei 2020.

Beste VEH-ers c.q. reageerders op deze topic,

Dank voor jullie reacties so far. En inderdaad er zijn vele, vele overwegingen, die relevant kunnen zijn in dit verband.

@darkfiber constateert waarschijnlijk terecht dat er nog veel te winnen of te verliezen valt op dit energiegebied.

Over een eventuele enquête nog het volgende:

Ik ben niet van plan zelfstandig zoiets te organiseren, omdat ik simpelweg niet over de nodige deskundigheid beschik.

Vraag: zou de VEH de eventuele enquête moeten/kunnen oppakken volgens jullie?

Geert Nap

@GeertN Ik denk dat, zeker op dit moment, een enquête onder VEH-leden (met de negatieve lading zoals in de topicstart genoemd) niet veel zinnigs zal opleveren. - Wat wordt de vraagstelling en wat zal zo’n enquête moeten opleveren? @Anne  heeft er al iets over gezegd. - Ik ben het met hem eens.

De warmtepompen is een nieuw terrein voor ons allen. Sowieso is dat wat complex. Als ik zie wat er bij mijn dochter aan de muur op zolder hangt, dan duizelt het gewoon. Ik snapte er al niets van. Zoveel kastjes en vaten. Zo negatief als de ervaringen van @darkfiber zullen niet alle ervaringen zijn. Zeker bij mijn dochter niet.

Enquêtes geloof ik ook niet. Grotere leugens zijn er bijna niet. Het is een leerproces van fabrikanten, installateurs en consumenten(organisaties)

Ook ontwikkelingen in de toekomst om het een en ander te optimaliseren en vereenvoudigen, zullen er ook komen.

Trap (mogelijk)  een open deur in, maar goed.

Zoals Geert opende  met: “(Lucht)Warmtepompen doen niet wat er beloofd is”, kom je meteen tot de kern van de zaak.

Als (inmiddels redelijk ervaren lucht warmtepomp gebruiker)  heb ik me voor de installatie behoorlijk verdiept in deze materie. En op de aanbieders. 

Wat mij, als oud-ROC docent bij de gesprekken met firma's en monteurs opvalt is inderdaad het gebrek aan bijscholing. “We plaatsen al 100 jaar CV's, dus dit is niks meer als een ‘extra’ buisje bijbuigen en het werkt”, sprak een ervaren Hybride CV-monteur. 

Als ik na ingebruikstelling bij een kennis op zijn verzoek de installatie controleer, staat de gehele CV ketel nog op de ‘af-fabrieks’ instelling. Inclusief de aanvoer temperatuur 85 graden! Navraag bij de firma leverde het volgende commentaar: “Onze monteurs wijzigen nooit iets aan de instelling van de CV-ketel. Deze is al door de fabrikant ‘optimaal’ (!) afgesteld”.

Maar ook de vele “Cowboys", welke opereren in de Airco-wereld. Na 2 hittegolf zomers, is dit een bloeiende markt. En vele Nederlanders letten, door gebrek aan goede voorlichting (!), meer op de eind prijs als op de geleverde materialen. Naast de ‘Branche’ (moet zich schamen!) ook een item voor VEH om hier aandacht aan te schenken. Geef als VEH de ‘Branche’ maar eens een schop onder de kont.

P.S. Wij zijn zeer tevreden over onze L/L Warmtepomp!. En ondanks dat ik deze heb laten leveren door een Airco-specialist (Specialist in koeling !), toch stevige discussies met zowel de eigenaar als de monteur gehad, voordat het geplaatst was naan mijn idee.

Achteraf gaf de eigenaar volmondig toe, dat ze meer verstand van koelen hadden, als het plaatsen van L/L warmtepompen voor (bij)verwarming in woningen. Saillant gegeven, hij komt nu regelmatig met potentiële klanten even langs. Om te laten zien hoe het functioneert. 

Wij zijn nu (in goed overleg) zijn ‘model'-woning geworden. Schaam je niet, mooi toch 

Nieuwleusen, 15 mei 2020.

Beste @Anne en de andere reageerders,

Gevraagd naar het doel van een eventuele enquête wil ik graag het volgende opmerken.

1. Het doel van de VEH is volgens mij o.a. leden dan wel consumenten te informeren over relevante zaken met betrekking tot hun onderkomen.
2.  Een onderzoek naar het rendement van (lucht) warmtepompen in welke vorm dan ook, zou ook de aankomende kopers van deze energiesystemen kunnen helpen.
3. In hoeverre er voldoende gebruikers van warmtepompen zijn binnen  het ledenbestand van de VEH om een onderzoek representatief te laten worden, kan ik helaas niet overzien.
4. In januari van dit jaar heb ik op advies van de communitymanager het een en ander op het bordje gelegd van de redactie van de VEH. Tot nu toe is er geen inhoudelijke reactie van de redactie, - ondanks gedane toezeggingen en herinneringsmail van mijn kant -, bij mij binnengekomen.
5. Mocht een reactie van de redactie definitief uitblijven dan zal ik dit onderwerp laten rusten.

Geert Nap

Ik denk dat het zeker van belang kan zijn om hier aandacht aan te besteden.
Alleen denk ik dat een enquete mss niet direct de handigste manier is.

Maar er is best wel wat toe te voegen aan het warmtepomp verhaal,
al was het maar om duidelijk te maken dat er (minimaal?) 3 verschillende types zijn,
niet elke CV monteur al de ins- en outs kent (nog niet zo lang geleden gaf bij een webinair 60% aan nog niet voldoende kennis te denken te hebben)
en er daardoor vaak negatieve ervaringen ontstaan die voorkomen hadden kunnen worden.

Ook wordt er vaak van uit gegaan dat een lucht - water warmte pomp voor ruimte verwarming
(ja, zo specifiek moet je het benoemen)
pas interessant is als je huis heel goed geisoleerd is.
Dat is echter niet mijn ervaring.
 

Beste Geert en overige,

Een triest verhaal eigenlijk! Een enquête over slecht presterende warmtepomp installaties. Dus je wil weten wat de status is van de kennis binnen de installatie cq. advies branche! Het is simpel warmtepompen worden al ca 30 jaar lang succesvol industrieel toegepast en ook in de consumentenmarkt. In Nederland komt dit pas sinds enige jaren echt op gang! Een nieuwe slecht presterende warmtepomp installatie (ongeacht welk type) wordt uitsluitend veroorzaakt door een slecht advies en een slecht ontwerp en of uitvoering. Zo simpel is het! Er moet iets komen waaraan consumenten/bedrijven kunnen zien of ze de juiste adviseur/installateur hebben gekozen, een apart keurmerk voor warmtepompen adviseur/installateur oid.   

Warmtepompen zijn mooie duurzame apparaten met een lange levensduur bij de juiste keuze en gebruik! Mee eens het komt blijkbaar maar al te vaak voor dat het fout kan gaan bij een eerste niet juist overwogen keuze en ontwerp/configuratie van een warmtepomp installatie. Mijn inschatting het grote gebrek aan de juiste kennis is hiervan de boosdoener. De complete Branche is anno 2020 in het algemeen er nog steeds net echt klaar voor, met uitzondering van diverse adviseurs/installateurs die natuurlijk wel weten waar ze het over hebben. Het probleem is vindt het juiste advies en installateur maar eens!. De juiste kennis is groeiende en dat kost tijd. Een warmtepomp installatie is veel complexer in ontwerp tov de specificaties van de betreffende woning! Een goede opleiding duurt daarom ook langer en is kostbaar! 
Mijn lucht/water warmtepomp verhaal: 
Ik ben twee jaar gelden (2018) hierover een zelfstudie begonnen, alle informatie met name over de technische kant en ontwerp is wat speurwerk prima terug te vinden via Internet!. Uiteindelijk na een jaartje of wat zelfstudie bepaald waar mijn huis (mn. isolatie ed.) en CV afgifte systeem (lage temperatuur radiatoren) aan moeten voldoen voor een succesvolle lucht/water warmtepomp installatie (100% van gas af!). Mijn ontwerp op basis van een monoblock L/W warmtepomp voor 100% verwarming en warm sanitair water (monoblock geweldig apparaat, niet zo moeilijk om zelf te installeren). Via diverse berekeningen incl. het nodige tekeningwerk als geheel uitgewerkt incl. een kleine uitgevoerde aanpassing in het bestaande CV afgifte systeem. Zelf de installatie aanleggen was voor mij min of meer een mogelijkheid maar ivm garantie enz. bedacht om toch maar een paar installateurs uit te nodigen voor de levering en montage van mijn zelf ontworpen en gekozen merk L/W warmtepomp installatie. En ja hoor daar gaat het fout. De één had het te druk en de ander vertelde mijn dat hij problemen voorzag in het bestaande CV afgifte systeem (zonder argument wat dan niet goed zou zijn). Aan een derde gevraagd na aanlevering van alle gegevens voor de levering van apparatuur en had voorgesteld om de installatie zelf uit te voeren en of de leverancier bereid was om de installatie inbedrijf te nemen ivm garantie, helaas nee dus, deze constructie was men niet gewend. Kon wel compleet geïnstalleerd worden maar niet eerder dan over een jaartje!.
Om een lang verhaal hier wat in te korten, ik heb de warmtepomp incl. binnen unit en alle materialen zelf ingekocht bij een vakkundige leverancier die mijn ontwerp na toezending positief heeft beoordeeld (na een kleine correctie). Hierna alles zelf geïnstalleerd en succesvol in gebruik genomen. Subsidie netjes terug ontvangen, wel jammer voor toekomstige nieuwe gebruikers de subsidie is afgeschaft. Wel een halfjaartje bezig geweest met het inregelen van diverse parameters van de warmtepomp. Daar heeft een installateur natuurlijk ook geen tijd voor, bedenk ik me nu, iedere woning vraagt net weer om een iets andere optimale instelling, het is een kwestie van testen over een langere periode. De installatie is vanaf juli 2019 inbedrijf, alle berekeningen zijn uitgekomen! Had berekend ca 2800KWh aan elektra te verbruiken dat is na 11 maanden in gebruik zijnde ca 2550KWh geworden. Ok het was een slappe winter maar toch, het binnenklimaat nm. de warmteregeling is beter dan ooit te voren! Idem voor de warmwater voorziening. Kortom ik ben een uiterst tevreden en blije lucht/water warmtepomp gebruiker! Hieruit blijkt maar weer dat alle gevallen van niet goed werkende warmtepompen te wijten is aan ondeskundig advies enz. Een warmtepomp installatie vergt een forse investering deze zal zich zeker niet op korte termijn terug verdienen (uh valt mee door de zelfinstallatie), eea. is mede afhankelijk van wat de gas en elektra tarieven en belastingen ons gaat brengen in de toekomst, maar de warmtepomp installatie is wel een grote meerwaarde bij een eventuele verkoop van de woning en natuurlijk goed voor het milieu en de Groningers!
Overigens om mijn energie transmissie compleet te maken alle verbruikte KWh in de woning incl. die van de warmtepomp worden voor meer dan 100% gecompenseerd door zonnepanelen (100% nul op de meter, elektra en gas!) zelfs een overschot voor een toekomstige EV, even wachten op het juiste model met bidirectioneel laden (V2G).           

Ik denk dat een CV monteur, in zijn algemeenheid, niet de aangewezen persoon is om een goed en weloverwogen deskundig advies/ontwerp af te geven, mede door de complexheid. Zijn opleiding dient wellicht meer gericht te zijn op het installeren en onderhouden van warmtepompen!

@RobBJouw uitgebreid verhaal bevestigt (natuurlijk) mijn beeld van de huidige staat van een groot deel van de installatiebranche als het om de kennis en kunde bij het m.n. ontwerpen, maar ook installeren en onderhoud van warmtepompinstallaties voor particulieren gaat.
Zeker bij een vervangingsinstallatie (“gas-ketel er uit, wp er in”) komt er veel meer te kijken als alleen maar een wp “neer te pleuren en aan te sluiten”. De opleidingen gaan er (volgens Techniek Nederland - Doekle Terpstra) versterkt op inzetten, maar het duurt nog jaren! voordat het resultaat breed zichtbaar wordt.

- Ook hier mag je niet teveel verwachten. Tot nu toe was de cv-ketelmarkt  een NL-gebeuren met een paar spelers (veranderde ook door Europese overnames). De wp-markt is per se een globale markt, gelet op de vele verschillende merken op de RVO-subsidielijst. Een NL-installateur is gewend met twee of drie merken cv-ketels te werken (ook i.v.m. kortingen), maar op de wp-markt is dit nog lang niet uitgekristalliseerd.

Nieuwleusen, 13 juli 2020.

Geachte VEH-er,

Ca. twee maanden geleden heb ik aangegeven, dat ik dit zogenaamde topic zou laten rusten bij het definitief uitblijven van een eerder toegezegde reactie van de redactie van het blad van Eigen Huis. Helaas is de redactie niet bij machte gebleken een reactie af te scheiden binnen de termijn van zes maanden. Onder andere deze in mijn ogen  onzorgvuldige handelwijze van de redactie is voor mij aanleiding geworden mijn bijdrages aan de community te staken. Het ga u bijzonder.

Geert Nap

@GeertN Ik zou een passende reactie direct aan de redactie richten, hier lezen ze blijkbaar niet al te vaak en specifieke antwoorden heb ik ook niet veel gezien.

Jammer als je niet meer aan de community bij dit belangrijke onderwerp bijdraagt, de redactie trekt zich daarvan vermoedelijk niets aan.

Warmtepompen zijn geen oplossing voor de energietransitie. Het belangrijkste probleem is hoe kom je de winter door bij gebrek aan zonne- en windenergie. Zolang het energieopslagprobleem niet opgelost is, is de volledige energietransitie niet mogelijk.

• Voor een warmtepomp heb je een goed geïsoleerd huis nodig. Zo een huis gebruikt nauwelijks aardgas en de kosten van een warmtepomp zijn te hoog voor het kleine beetje benodigde warmte in de winter. Een warmtepomp is daarom niet rendabel.
• Luchtwarmtepompen zijn minder effectief als het buiten erg koud is.
• Elektrische energie zal binnenkort een variabele prijs krijgen. Midden in de winter zal elektriciteit peperduur zijn.
• De elektriciteitsnetten moeten verzwaard worden voor de piekbelasting in de winter.

Kortom, warmtepompen zijn geen oplossing. We zijn al een heel eind op weg als we in het tussenseizoen geen verwarming meer nodig hebben en bij koude dagen een beetje met gas moeten bijstoken.

Kortom, isolatie is nog steeds de beste oplossing. En voorlopig geen warmtepompen voor de verwarming in de winter. Gewoon de kat uit de boom blijven kijken.

@R.M. Het eerste punt van jouw lijstje bevat enkele valide argumenten, maar de conclusie “Een warmtepomp is daarom niet rendabel.” is alleen bij de huidige prijs- en subsidiesituatie van toepassing. Bijvoorbeeld bij  sterker stijgende gasprijzen (belastingen!) kan het plaatje minder nadelig uitpakken. Laat je de aanpassingen aan je cv-installatie door de lokale pijpfitter uitvoeren (groter diameter leidingwerk, grotere radiatoren/convectoren) en koop je de wp over de grens ben je in eens een heel stuk goedkoper uit.

Dat L/W-warmtepompen bij lage lucht(bron)temperaturen minder goed presteren is niet nieuw en algemeen bekend (mag ik hopen). Uit recente praktijkcijfers blijkt dat de sCOP bij enigszins wp-geschikte huizen in NL bij ca. 3,8 - 4,2 ligt. Dus 1000m³ gas voor cv (HR-ketel) vervang je door ca. 2200 kWh stroom (en bij volledig gasloos vervalt je netbeheer gas).  Warmwater is een wat ander verhaal.

Waar je het idee vandaan haalt van een variabele elektraprijs (per minuur, kwartier, uur??) en dan nog binnenkort, heb je niet onderbouwd - geen bronvermelding.

Verzwaring van de notoir ondergedimensioneerde (huis)aansluitingen en het netwerk in NL is zeker nodig. In Duitsland, waar ik vroeger woonde, was een 3 x 60 A krachtstroomaansluiting blijkbaar niet ongewoon. Bij mijn ouders al sinds de jaren 60 aanwezig en ze hoefden niet exorbitant voor deze aansluiting betalen. - Maar ja, Nederland gasland, tot nu toe dan.

Just my 2 cts

Volgens mij zijn de huidige ‘slimme’ meters niet geschikt om met marktgerichte kWh prijzen te werken. Dat zou ook voordelig zijn want soms is de elektriciteitsprijs zelfs negatief. Met windturbines  zal al snel een overschot ontstaan als het wat harder waait. De opbrengst van een windturbine neemt immers toe met de derde macht van de windsnelheid. (dezelfde natuurkundige wet dat verklaart dat een auto per kilometer meer brandstof gaat verbruiken als hij harder gaat rijden)