Goeie vraag @ankee en welkom op dit platform. Ik heb al verschillende leden over dit onderwerp zien praten en zal ze hierbij betrekken. Ik kan me zo voorstellen dat je bij een nieuw huis heel veel keuzes hebt in te vullen.

---

Een warmtepomp op bodemwater (grondwater of koelvloeistof) heeft een vaste temperatuur aan de koude kant, omdat bodemwater zomer en winter een constante temperatuur heeft van ca. 11 oC. Alles speelt zich onder een putdekseltje af. Voor vloerverwarming bedraagt de COP 6 (rendement 600%), voor het opwarmen van tapwater is de COP 3 (rendement 300%). Ofwel, vloerverwarming kost per opgenomen elektrische kWh 2× minder dan een warmwater boiler. Dit is seizoensonafhankelijk door de constante waarde van de bodemtemperatuur.



Bij de luchtwarmtepomp wordt de koude kant ondergebracht in een buitenventilator die er lucht langs blaast. De COP hangt hier dus wél af van het seizoen. Bekijken we eerst de voornaamste functie - vloerverwarming - dan is COP in het voor- en naseizoen, zeg bij 11 oC, gelijk is aan 6, net als bij de bodemwarmtepomp. Maar als het er 's winters op aankomt, zeg bij -5 oC, dan daalt de COP naar 4. Dat betekent allereerst dat de geleverde warmte 1½ (6/4) keer duurder wordt in € 's maar ook dat de maximaal te leveren warmtestroom 1½ keer minder is. Bij extreme koude wordt dit effect nog sterker. Bekijken we de tweede functie - het maken van warm tapwater - dan zien we dat dat evenredig duurder wordt en ook evenredig langzamer gaat.



Het enige verschil in aanlegkosten tussen bodem- en luchtwarmtepomp zit in de ca. € 2.500 duurdere bodembron. Maar dat is snel terugverdiend. Bovendien biedt een bodembron ook vrijwel gratis vloerkoeling 's zomers. Lees meer in mijn stukje op 'Warmte voor Warmtepompen'.

---

Sinds vorig jaar hebben we een nieuwe, energiezuinige woning, die met een luchtwarmtepomp wordt verwarmd. Tevens wordt hiermee een boilervat voor de warmwater voorziening verwarmd. Graag wil ik reageren op de cijfers van de heer JWD. Een COP 6 voor vloerverwarming is naar mijn mening niet haalbaar. Een COP van 4 a 4,5 is n.m.m. realistischer. Ook het prijsverschil tussen een luchtwarmtepomp en een bodemwater warmtepomp is veel te laag. De meerkosten bedragen zeker 4000 tot 5000 euro meer, er van uitgaande dat de bodembron door een erkend bedrijf wordt geboord. Wordt het goedkoper aangeboden pas dan op je tellen. Tot zover de kosten. Nu de ervaringen: Bij temperaturen beneden de 5 graden Celsius staat de pomp vaak op volle toeren te draaien, wat duidelijk hoorbaar is. Ik stel me voor dat als een heel buurtje allemaal zo'n pomp hebben staan, dit, mede door de frequentieverschillen van de ventilatoren, geluidsoverlast gaat geven. Zoals uit het betoog van de heer JWD mag blijken, schiet het verbruik bij lagere temperaturen omhoog. Hoewel we geen problemen hebben gehad met het verwarmen van de woning, zijn we blij dat we geen strenge winter hebben gehad. De pomp heeft de woning nog op "eigen" kracht kunnen verwarmen, doch indien de twee ingebouwde verwarmingselementen van 3 Kw per stuk bijgeschakeld zouden worden, dan zou het stroomverbruik bijzonder hoog kunnen worden. Tot nog toe is de opbrengst van onze zonnepanelen (6,2 Kw piek) voldoende om het verbruik te dekken, maar als volgend jaar het salderen wordt afgeschaft en vervangen door een subsidie, vrees ik dat er flink bij betaald moet worden. Immers, een subsidie is afhankelijk van het beschikbare geld in de subsidiepot en het beleid van de overheid. Een recessie is voldoende om de subsidie omlaag te schroeven of zelfs te stoppen. En wat dan? In de zomer voor een lage vergoeding stroom opwekken en terugleveren en in de winter duur terug kopen? Ik ben er niet gerust op. Mede daardoor en ondanks dat we tot nog toe met het stroomverbruik binnen de opbrengst blijven, twijfel ik nu of ik niet beter een energiezuinige verwarmingsketel had kunnen nemen. Het verschil in aanschaf bedroeg uiteindelijk 8200 euro. Als in de toekomst ons aardgasnet voor waterstofgas gebruikt kan worden, denk ik dat dat een betere investering was geweest.

---

Als in de toekomst ons aardgasnet voor waterstofgas gebruikt kan worden, denk ik dat dat een betere investering was geweest.



De warmte die van een windmolen via waterstofgas aan een cv wordt geleverd, wordt zo’n zevenmaal duurder dan de warmte die een warmtepomp levert. Dit is zo aangetoond door te kijken hoe 100 kWh aan door een windmolen gewonnen elektrische energie thuis terecht komt.

(1) Via de waterstofroute. Het elektrolyseproces zou - na verder onderzoek en opschaling - misschien een rendement van 75% kunnen halen. Dan is er dus 75 kWh aan waterstofenergie beschikbaar. Een cv-ketel met een rendement van 90% zet dit om in 68 kWh warmte voor de woning.

(2) Via de ‘all electric‘ route met een warmtepomp. Het bijzondere van een warmtepomp is dat die veel meer warmte kan verpompen dan hij aan elektrisch vermogen opneemt. De verhouding tussen de geleverde warmte en het opgenomen elektrische vermogen wordt de prestatie-index genoemd, de zogenaamde COP. Een warmtepomp op bodemwarmte heeft een COP van 5, ofwel een rendement van 500%. De warmte die voor uw woning beschikbaar is, bedraagt dus 500 kWh.

U ziet het goed, de warmtepomp levert ruim 7 keer meer warmte aan het huis dan waterstofgas, voor elke 100 kWh die door een windmolen is geproduceerd. U bent dus qua verbruik per maand 7 maal goedkoper uit! Dit moet natuurlijk worden afgezet tegen de hogere investeringskosten van een warmtepomp. Op mijn webstek www.nautilus-educatief.nl vindt u meer informatie over warmtepompen en waterstofgas.

---

wordt bij het verhaal over rendement met waterstof ervan uitgegaan dat je centraal of decentraal de electrolyse doet? Vergeet bij een vergelijking van de bestaande windmolenparken niet dat er veel energie verloren gaat door transport en dat de overtollige energie opgeslagen moet worden, ook bij accu's continue verliezen (nog geen rekening gehouden met de hoge kosten, omvang = huisvesting, millieu belasting). Dus als windmolenparken direct op zee de electrolyse doen en het waterstof transporteren naar het vasteland om vervolgens via het bestaande gasnet verder te distribueren is volgens mij een weg die zeker ingeslagen moet worden en wel zo snel mogelijk.

---

. . . en dat de overtollige energie opgeslagen moet worden, ook bij accu's continue verliezen (nog geen rekening gehouden met de hoge kosten, omvang = huisvesting, millieu belasting). . . . transporteren naar het vasteland om vervolgens via het bestaande gasnet verder te distribueren is volgens mij een weg die zeker ingeslagen moet worden en wel zo snel mogelijk.



Productie van waterstof is misschien een optie voor energieopslag (vgl bv met stuwmeer, accu, vliegwiel) maar NIET voor ruimteverwarming, vanwege die factor 7.

---

wordt bij het verhaal over rendement met waterstof ervan uitgegaan dat je centraal of decentraal de electrolyse doet? Vergeet bij een vergelijking van de bestaande windmolenparken niet dat er veel energie verloren gaat door transport en dat de overtollige energie opgeslagen moet worden, ook bij accu's continue verliezen (nog geen rekening gehouden met de hoge kosten, omvang = huisvesting, millieu belasting). Dus als windmolenparken direct op zee de electrolyse doen en het waterstof transporteren naar het vasteland om vervolgens via het bestaande gasnet verder te distribueren is volgens mij een weg die zeker ingeslagen moet worden en wel zo snel mogelijk.



Niet alle windparken staan op zee en ik vraag mij af of het mogelijk zou zijn om kleinschalig decentraal die elektrolyse te doen. Dan sla je waterstof op in de zomer en overdag om die 's avonds en in de winter weer te gebruiken. Dan wordt die factor van 7 die JWD berekend heeft een stuk lager.

---

Niet alle windparken staan op zee en ik vraag mij af of het mogelijk zou zijn om kleinschalig decentraal die elektrolyse te doen. Dan sla je waterstof op in de zomer en overdag om die 's avonds en in de winter weer te gebruiken. Dan wordt die factor van 7 die JWD berekend heeft een stuk lager.



In die factor 7 heb ik de kosten van elektrolyse niet meegenomen. Waar je de elektrolyse doet, heeft weinig invloed op het kostenplaatje. Die factor 7 wordt hoofdzakelijk bepaald door de goede prestatie van warmtepompen voor verwarming: COP = 5 ofwel 500% rendement. Het verbranden van waterstof gaat met een COP van hoogstens 1 (100%).

---

U bent dus qua verbruik per maand 7 maal goedkoper uit!

Inderdaad. En dan nog afgezien van de kosten die de energieleverancier/energieomzetter moet maken om van groene stroom waterstof gas te maken. Je betaalt immers voor elektriciteit 5 keer de kostprijs voor aardgas waar het uit gemaakt wordt, terwijl het energetisch rendement gemiddeld 40 % is (en dus energetisch gezien slechts 2 ½ keer zo duur zou moeten zijn) . De eerste negatieve grote sprong die daarbij gemaakt moet worden is het feit dat de groene waterstof fabriek alleen maar kan draaien als er een overschot is aan groene stroom (dat is dus alleen in de winter wanneer het hard waait want als in de zomer overdag de zon schijnt heb je de zonnestroom voor de productie van waterstof voor verwarming immers niet nodig). Men hoeft geen bedrijfseconomie gestudeerd te hebben om te begrijpen dat (investeringskosten / bedrijfstijd = vaste deel van de kostprijs) hoog uit gaat vallen. Elektrolyse met een hoog rendement vergt hoge investeringskosten. Het is iets ingewikkelder dan twee stroomdraadjes in water.

---

Het verbranden van waterstof gaat met een COP van hoogstens 1 (100%).



Nee ten hoogste van 82 %. Want 18 % van de verbrandingswarmte van waterstof zal net als nu als witte waterdampwolkjes uit de rookgasafvoer verdwijnen omdat de cv watertemperatuur van de hr ketels (rookgascondenserende ketels) in de regel veel te hoog afgesteld staat.

---

AnkeE, heb je intussen al een beetje antwoord op je vraag?

---

@ankee, heb je intussen al een beetje antwoord op je vraag?

---

Ja ik ben zeker weer wat wijzer geworden! Ook de discussie over waterstof is interessant, alleen niet zo met betrekking op onze nieuwe woning!

Ik ga eens wat offertes opvragen! Bedankt!

---

vraag aan JwD. wij zijn ook bezig met nieuwbouw en moeten ook kiezen voor een warmtepomp. Op milieucentraal.nl zie ik zeer uiteenlopende prijzen voor luchtwarmtepomp en bodemwarmtepomp. Wat is nu een gemiddelde prijs voor beide en hoe weet je wat een goed product is?

---

vraag aan JwD. wij zijn ook bezig met nieuwbouw en moeten ook kiezen voor een warmtepomp. Op milieucentraal.nl zie ik zeer uiteenlopende prijzen voor luchtwarmtepomp en bodemwarmtepomp. Wat is nu een gemiddelde prijs voor beide en hoe weet je wat een goed product is?



Allereerst: een lucht- en een bodemwarmtepomp bestaat voor het overgrote deel uit hetzelfde apparaat. Alleen het stuk dat de warmteopname verzorgt, is verschillend: een ventilator of een bodembron. Het verschil in prijs hoeft niet meer te zijn dan € 3000, afgezien van een eventuele provinciale leges. Maar veel aanbieders vragen hogere prijzen voor een bodembron.

Ik begreep dat de consumentenbond voorbereidingen treft voor een eerste onderzoek naar (niet-hybride, dus all-electric) warmtepompen, daar kun je je wijsheid dus binnenkort vandaan halen. Je kunt natuurlijk ook kijken op vergelijkingsstekken in bv Duitsland of Oostenrijk.

Op mijn topic 'Warmte voor Warmtepompen' vind je een pdf-stukje van dezelfde titel waarin ik meer uitleg.

---

dank je wel. dat zal ik gaan lezen

---

Hier een paar ervaringen uit een gasloze nieuwbouwwijk. Bij de particuliere ('zelfbouw') kavels zie je dat de meeste mensen kiezen voor een bodemwarmtepomp. Het extra koelcomfort, de lagere maandelijkse energielasten, het 'gevaar' dat je je buren lastig gaat vallen met geluidsoverlast, zorgen ervoor dat ongeveer 90% van de woningen hier met bodemwarmte is uitgerust. De overige 10% (inclusief wijzelf) hebben een lucht-waterwarmtepomp.



Onze lucht-waterwarmtepomp heeft nu twee winters gedraaid en het klopt dat je op de koude dagen echt flink van het net aan het trekken bent, maar in de praktijk is dat geen drie maanden... De meerkosten voor een bodemwarmtesysteem bedroegen hier (scheelde per aannemer) tussen de 8000 en de 15000 Euro waarvan het grootste deel voor rekening van de grondboring komt. Wij hebben daar uiteindelijk niet voor gekozen. Mijn advies is: als je het geld hebt liggen, kies voor bodemwarmte (comfort en lage maandlasten). Zo niet dan is een (goede!) lucht-waterwarmtepomp ook een prima oplossing)



Tenslotte voor de zelfbouwers. Bezuinig niet op isolatie! Dus beter isoleren dan verplicht is echt verstandig. Wat dikkere wandisolatie en/of tripple glas. En let even op het warmteverlies via de ventilatie en de afzuiger boven de kookplaat. En na de oplevering nog even een tochtstrip plaatsen onder de garagedeur... 🙂

---

Ik heb een vraag naar aanleiding van de uitleg over lucht/grondwarmte. Is het ook mogelijk om na verloop van tijd de luchtpomp om te bouwen naar grondwarmte? Wij zijn nu aan het bouwen, er komt een luchtpomp. Financieel zit het er nu nog niet in, maar na verloop van tijd hopelijk wel.

---

Ombouwen naar bodemwarmte lijkt me een flinke ingreep. Er zal een ander koudemiddel in de compressor moeten die optimaal is voor de constante grondwatertemperatuur. De electronica voor het ontdooien van de ventilator is overbodig, die voor de vloerkoeling toegevoegd. Dit lijkt me kapitaalvernietiging.

---

Ombouwen naar bodemwarmte lijkt me een flinke ingreep. Er zal een ander koudemiddel in de compressor moeten die optimaal is voor de constante grondwatertemperatuur. De elektronica voor het ontdooien van de ventilator is overbodig, die voor de vloerkoeling toegevoegd. Dit lijkt me kapitaalvernietiging.



Dat is jammer, gaan we dus maar niet doen.

---

@Sjef S Wat bedoel je met een luchtpomp? Een lucht-lucht of een lucht-water?

Met lucht-lucht zal je geen vloerverwarming hebben; met lucht-water wel.

Vloerverwarming is noodzakelijk voor een bodemwarmtepomp.

---

@pluisje . Met een lucht-water warmtepomp zijn ook radiatoren mogelijk. De benodigde cv temperatuur is dan wel hoger en derhalve het rendement lager dan in het geval met vloerverwarming. Een bodemwarmtepomp zou ook radiatoren kunnen verwarmen maar vloerverwarming is vanwege het lagere benodigde temperatuurverschil tussen verdamper en condensor altijd beter. Zowel wat betreft rendement als opbrengst.

---

Ik mis in deze topic de mogelijkheid tot plaatsing van een grondpomp. Dit is afhankelijk van de kavelgrootte. De ruimte die gebruikt wordt voor de installatie mag niet beplant worden, dus je levert een behoorlijk stuk tuin in. Als deze ruimte er niet is heb je als ‘nieuwbouwer’ geen keuze en kom je al uit bij een luchtpomp.

---

Ik woon nu 3 maanden in een nieuwbouwwoning in de provincie Groningen. De bouwer wilde geen warmtepomp maar alleen cv ketel plaatsen.



Uiteindelijk afgesproken om de woning zonder verwarmingsysteem te laten opleveren en zelf van een warmtepomp te voorzien.



Verschil tussen lucht- en bodemwarmte was echt fors groter dan wat JWD hier aangeeft. Offertes luchtwarmtepomp waren 9000 tot 14500. Bodemwarmte van 19000 tot 31000. Uiteindelijk hebben we er 25500 aan uitgegeven. 10.000 meer dan het duurste luchtwarmte-alternatief.



Het bevalt tot nu toe prima en is heel comfortabel maar hou rekening met een fikse meerprijs.



Als reactie op MartinM hierboven: de bodembron mag gewoon beplant worden. De leidingen liggen minstens 80cm diep. Er ligt bij ons bestrating en beplanting overheen, geen enkel probleem.

---

@Sjef S Wat bedoel je met een luchtpomp? Een lucht-lucht of een lucht-water?

Met lucht-lucht zal je geen vloerverwarming hebben; met lucht-water wel.

Vloerverwarming is noodzakelijk voor een bodemwarmtepomp.

Ik bedoel dus een lucht-water pomp

---