Tja, op bovenstaande lange verhaal is nog best het 1 en ander aan te merken.

Bijvoorbeeld het idee dat waterstof een rol kan spelen.
Ook een waterstof brandstof cel bevat een edel metaal dat beperkte beschikbaar is.
Daarnaast zijn er voor de hernieuwbare opwek van waterstof enorme overschotten nodig.
We lopen al ver achter om wat we nu gebruiken te kunnen produceren, laat staan om grote overschotten te hebben.

Daarom is leveringszekerheid ook nog lang geen issue.
Dat komt pas als we in de buurt komen van zo’n 80% hernieuwbare energie gok ik.

Voor het kernenergie verhaal, zie mijn reactie elders.

Voor van het gas af: zie ook mijn reactie elders. 
Dat kan ook best voor oude huizen als die op bijvoorbeeld een 70C warmtenet worden aangesloten.

Anne.

We hebben het over vervangende energie opwekking. Als deze niet commercieel aantrekkelijk is dan is het ‘trekken aan een dood paard”. Dat geldt zowel kleinschalig (op huishoudelijke schaal) als in het groot (productie bedrijven van energie). Er is een beetje sturing mogelijk met belastingen en subsidies om de zaak op gang te helpen.

Je ziet dit goed bij de zonnepanelen. Met de salderingsregeling is er een erg aantrekkelijke voorziening die bijna voor iedereen begrijpelijk is. Deze is dus succesvol. Als er sprake is van (langzame) afschaffing van de salderingsregeling dan wordt dit complex en zullen heel veel mensen de boot afhouden en eerst eens aanzien of het nog wel aantrekkelijk is.

Warmtepompen zijn nauwelijks aantrekkelijk als er geen subsidie op zit. Dit is ook nog eens een onoverzichtelijk gebeuren omdat je niet weet of je ook radiatoren moet vervangen, vloerverwarming moet gaan aanleggen of beter moet gaan isoleren.

Stadsverwarming heeft altijd al geleden onder de monopolie positie van de leverancier. Zolang daar niets aan gedaan wordt, gaat niemand er vrijwillig op over.

Windmolens kunnen inmiddels zonder subsidie als zij niet te ver van de infrastructuur af staan.

Auto’s met accu’s zijn alleen aantrekkelijk met een subsidie. De verkoop stopt onmiddellijk als deze weg valt.

Kortom de Nederlandse overheid heeft wat stuurmogelijkheden. Het is te hopen dat deze voldoende zijn om de verschillende mogelijkheden over een heuvel te duwen zodat zij commercieel aantrekkelijk worden om te gaan gebruiken.

Omdat de rest van de wereld ook continue aan het vergelijken is of een fossiele centrale tegen een ‘niet fossiele’ centrale op kan, voorzie ik dat het nog een lange weg gaat worden. In 2050 zullen we het in Nederland wel een eindje in orde hebben maar de rest van de wereld is dan nog lang niet omgeschakeld.

• @DolfS Even voor de duidelijkheid: je hebt het hier over financiële aantrekkelijkheid?
  
  En dan voor een overstap van gas naar bv elektriciteit.
  
  Dat kan heel simpel ‘financieel aantrekkelijk’ gemaakt worden:
  door dat de gasprijs bijvoorbeeld sterk omhoog gaat. Via marktwerking of anderzins.
  - en ja, dat klinkt mss idioot, maar is weldegelijk wat ik denk dat er gaat gebeuren.
  
  Niemand had het ooit bij de aanschaf van een CV ketel over de terugverdientijd daarvan.
  
  Terugverdientijd is dus alleen relevant als je de bestaande methode - CV op gas - vergelijkt met een andere. Als echter de 1e methode een stuk duurder wordt - wat ik wel verwacht - dan wordt een andere methode sneller ook financieel interessant.
  
  Anne.

Het verhaal met de wat overbelichte focus op thorium-zout SmallModularReactors leest voor mij als een beetje als van een lobbyist voor de nucleaire industrie die uit hoogglans folders citeert.

Ik geloof dat sprookje met de clean- en afval-zelfverbrandende reactoren namelijk niet. Wat ik bij mijn recherches op Internet heb gevonden zijn meer negatieve dan positieve berichten.

OT: Ook de THTR (Thorium Hochtemperatur Reaktor) van prof. Schulte (Jülich) was uiteindelijk, ondanks de op papier superieure prestaties en het “zelfdovende effect” in de praktijk zeer reparatiegevoelig en inherent! niet bedrijfszeker.

Ook de kleine onderbelichte paragraaf over warmtepompen met zeer beperkte en onvolledige/onjuiste informatie versterkt bij mij de indruk van een relatief eenzijdige insteek. Warmtepompen met een aanvoer van 70°C als een nieuwe ontwikkeling en “veelbelovende” oplossing voor wat? te willen verkopen is in mijn ogen niet serieus te nemen.

Afsluitend: De meeste onderwerpen zijn waarschijnlijk voor veel leden van de VEH niet werkelijk relevant.

Dit is zeker geen lobbyist van een of andere industrie. Het hele waterstofverhaal was voor mij al dusdanig dat ik vind dat dit geen technieker/wetenschapper geschreven heeft.  Ik vond het de moeite niet om er op te reageren. Ik was na het hele stuk lezen wel genezen.

@Anne 

Ja, ik heb het over financiële aantrekkelijkheid.

Zoals ik schreef kan de overheid sturen met subsidies en belastingen.

Maar dat soort mogelijkheden zijn er in het groot niet. Voorbeeld: China kan nergens subsidie aanvragen. Hun afweging is dus kosten fossiel versus kosten ‘niet fossiel’.

Er wordt bij een CV ketel geen terugverdientijd berekening gemaakt omdat het gas in het verleden zo goedkoop was in vergelijk met de alternatieven. Gas werd dan ook gepromoot door de overheid.

Nu krijg je natuurlijk die afweging wel: de terugverdientijd van de warmtepomp (kosten van warmtepomp + infrastructuur + kWh verbruik) - (CV ketel + gas) moet flink boven 0 zijn omdat er heel veel onzeker is bij zo een omschakeling.

De sturing op belastingen is gelimiteerd omdat er heel veel mensen in de problemen komen als je de belastingen op gas maar blijft verhogen.
We hebben momenteel een aardig experiment lopen: de gasprijs gaat voor een aantal mensen omhoog door de marktprijs en niet door de belasting. Als de marktprijs weer zakt zou dit kunnen worden opgevuld door de belasting te laten stijgen.

De discussie met voorop-lopers en achterblijvers is altijd extreem moeilijk. Probleem is dat we de grote middengroep gemotiveerd moeten krijgen, anders gaat elke goed bedoelde transitie niet werken. Zelf heb ik meegedaan in RES discussies en dan zie je meteen dat er geen middengroepen meepraten.

Bij het waterstof verhaal heb je de toepassingen/infrastructuur en de waterstof productie. Als je wacht op voldoende groen waterstof, dan gaat de transitie nog heel lang duren. Mijn betoog is dat parallel te doen en met grijze waterstof alvast ervaring op te doen met toepassingen/infrastructuur. Dat doet elke technieker/wetenschapper.

@Aart 

Het verhaal van voorlopers en achterblijvers vond ik goed van je. Daarom bleef ik het lezen. Je waterstofverhaal is gewoon luchtfietserij. Er is al heel veel ervaring en kennis op hoog niveau. Het is alleen nog lang niet genoeg om echt grootschalig toepassingen te doen. Dat is geld weg smijten dat beter gebruikt kan worden.

Tsja, als je zegt dat er nog nauwelijks groene waterstof is en dat die nog lang niet in grote hoeveelheden beschikbaar is, dan heb je gelijk.

Maar het is wel een traject dat veelbelovend is. Maar om vaart te maken is het verstandig om te beginnen met (grijs) waterstof uit aardgas te winnen in redelijke hoeveelheden. Ja, dan zijn er nog genoeg problemen, bijvoorbeeld gaat die waterstof eerst naar de industrie of gebruik je die voor mobiliteit. Het enige wat ik zeg is, doe de  trajecten van productie en gebruik niet achter elkaar, maar parallel.

Ik heb meerdere van dit soort discussies gedaan en dat is vaak problematisch. Waarom? Omdat als het niet meteen idealistisch groen is, dan springen voorop-lopers er op die met luide stem stellen dat het onzin. Maar bedenk wel dat die discussie heel nodig is om iedereen mee te krijgen. Dus probeer de discussie te voeren, geef argumenten, maar roep niet meteen luchtfietserij.

Tsja, als je zegt dat er nog nauwelijks groene waterstof is en dat die nog lang niet in grote hoeveelheden beschikbaar is, dan heb je gelijk.

Maar het is wel een traject dat veelbelovend is. Maar om vaart te maken is het verstandig om te beginnen met (grijs) waterstof uit aardgas te winnen in redelijke hoeveelheden. Ja, dan zijn er nog genoeg problemen, bijvoorbeeld gaat die waterstof eerst naar de industrie of gebruik je die voor mobiliteit. Het enige wat ik zeg is, doe de  trajecten van productie en gebruik niet achter elkaar, maar parallel.

Ik heb meerdere van dit soort discussies gedaan en dat is vaak problematisch. Maar bedenk wel dat die discussie heel nodig is om iedereen mee te krijgen. Dus probeer de discussie te voeren, geef argumenten, maar roep niet meteen luchtfietserij.

Dat je niet op een paard moet wedden is heel verstandig. In de tijd dat ik nog op MBO en HBO instellingen les kreeg had je al zo'n visionair die de voorspelling deed dat er over 25 jaar een waterstofmaatschappij was. De club van Rome was daar de aanleiding voor. Dat is inmiddels al veel langer geleden dan die 25 jaar en het is er nog niet. Tuurlijk zijn er al projecten. Er lopen in Nederland  al vrachtwagens, er is een grote groene waterstoffabriek in Nederland. (Groningen) Er zijn ook al personenauto's te koop. Het probleem is nog steeds het rendementsverhaal en de kosten.

Waterstof zou ideaal zijn als opslagmedium. Dat kunnen natuurlijk ook biobrandstoffen zijn. De bottleneck is grotendeels de groene opwek van energie. Met de zonnepanelen, windmolens en de huidige biobrandstoffen gaat het echt niet lukken. Je zou megaveel kernenergiecentrales moeten hebben. Of de wetenschap zou het rendementsprobleem moeten oplossen.

Ik hoop het, maar denk dat ik het niet meer meemaak.

Het gaat helemaal niet goed met de energietransitie en ik maak mij grote zorgen!
Hieronder wat zaken die dringend verbetering behoeven.

Ontbrekende coördinatie
De energietransitie wordt niet gecoördineerd. Iedereen doet zijn ding zonder enige afstemming met andere maatregelen. Maar om een energietransitie goed en effectief te doen hebben we systeemdenken nodig. Daarmee worden alle puzzelstukjes (zon – wind – opslag – kernenergie – transport) optimaal samengesteld.
Ook moet die systeemarchitectuur dynamisch zijn want de puzzelstukjes worden steeds verder ontwikkeld en er komen ook nieuwe bij (opslag, groene kernenergie). En de overheid moet regie voeren om dat systeemdenken effectief te implementeren. En niet via de RES de uitvoering en coördinatie over de schutting van gemeentes te gooien, want die missen de noodzakelijke kennis.
Het systeemdenken wordt al langer door Wouter van Dieren gepredikt. Wouter van Dieren wordt de groene paus genoemd omdat hij meerdere groene partijen (mede) heeft opgericht. Ook was hij lid van de club van Rome en zijn deskundigheid is bekend. Het gebrek aan systeem denken leidt tot op zichzelf staande acties die nauwelijks een bijdrage aan echte oplossingen opleveren
En dan hebben we nog steeds het probleem van het transport netwerk. Daarbij is het helemaal duidelijk dat de energietransitie niet gecoördineerd wordt. Iedereen doet zijn ding zonder enige afstemming met andere maatregelen. En denk daarbij dat een nieuwe transportlijn negen jaar kost door alle bezwaarrondes.

Draagvlak
Momenteel zitten we in het makkelijke deel van de energietransitie. De actieve deelnemers zijn zogenaamde voorop lopers die zich niet laten afschrikken door wat tegenslag. In de volgende fase krijgen we de grote middengroep en daar heb ik de meeste zorgen bij het draagvlak.
Draagvlak is essentieel en wordt steeds belangrijker. Bij grote veranderingen heb je altijd drie groepen, de voorop-lopers (bv 20%), de achterblijvers (bv 10%) en de grote middengroep. De voorop-lopers hoef je niet te overtuigen en de achterblijvers benaderen is redelijk zinloos. De voorlopers zeggen: “De aarde gaat kapot en de tijd van praten is voorbij”. De achterblijvers ontkennen vaak het probleem. De grote middengroep zegt: “Wat gaat er gebeuren? – Wat gaat het kosten? – Kan ik het nog wel betalen?”. Het is dan uiterst belangrijk om je energie te richten op de grote middengroep en je niet te veel te laten beïnvloeden door de soms luide discussie van de voorop-lopers en de achterblijvers.
Wat ik zie is dat bij de RES discussies en in gemeentes -met de beste bedoelingen!- voorop-lopers heel actief meedoen. Probleem is dat zij vaak niet de taal van de middengroep spreken.
Het is dan bijvoorbeeld zeer onverstandig om maatregelen te nemen die relatief weinig opbrengen, maar wel veel draagvlak kosten. Een argument van voorop-lopers is “alle beetjes helpen”, maar dat is geen goed argument voor een middengroep. En ander voorbeeld is een monsterlijke inspanning om oude bouw op het hoogste niveau te isoleren omdat dit sterk demotiverend is voor de middengroep. Dan kunnen we beter kijken naar alternatieve oplossingen.

Snelheid
Je kunt veranderingen alleen doen in een tempo dat de maatschappij kan absorberen. Dat veel sneller willen is heel veel duurder en gaat daarom ten koste van andere milieudoelen. En nog belangrijker, die haast en extreme acties ondermijnen het zo nodige draagvlak.
En de snelheid is ook niet nodig, want alle klimaatproblemen worden bepaald door de grote uitstoters USA, China, India. Ja, natuurlijk dragen wij ons steentje bij, al die druppels zijn echt nodig en samen is dat een vat vol. Maar dan met maximaal rendement op de investeringen want dan is er veel ruimte voor andere milieudoelen. En onze druppel heel erg duur maken is echt contra productief!

Europa
Maatregelen moeten minimaal op Europese schaal, want het CO2 probleem speelt op wereldschaal. Lokale oplossingen lijken sympathiek, maar zijn weinig effectief op wereldschaal. Een voorbeeld is het sluiten van lokale kolencentrales. Niet omdat die kolencentrales niet vervuilend zijn, maar omdat we dan stroom gaan invoeren uit nog meer vervuilende (steenkool, bruinkool) centrales. Het is veel beter om het geld voor het sluiten van onze kolencentrales te besteden aan het sluiten van zeer vervuilende centrales bijvoorbeeld in de Oost-Europese landen. En nog beter is een Europees plan waarbij de Oost-Europese kolencentrales eerst sluiten en daarna pas onze lokale kolencentrales. Dat kan uiteraard alleen als wij bereid zijn om die landen te helpen. Moeilijk, maar zo een Europese aanpak levert verreweg het meeste op.

het mooie van een democratie is dat we keus hebben voor politieke richtingen. Die bepalen het systeemdenken. En helaas (voor de energietransitie) heeft de massa ergens anders voor gekozen. En daar zullen we het mee moeten doen. Alhoewel mevr Hermans best krachtige taal uitsprak mbt de energie transitie, dus er is nog hoop. En wellicht kan Europa nog iets betekenen. Laten we hopen op het beste, want dat er iets moet veranderen bij eenieder tussen de oortjes is wel duidelijk.